Месяц: март 2023 г.

В ноябре прошлого года я писал, что гражданам Азербайджана следует отложить визиты в Иран в этот деликатный момент. Когда я это писал, посольство Азербайджана в Иране еще не подвергалось нападению. Отношения между двумя странами более напряженные, чем в прошлом году. Таинственное исчезновение гражданина Азербайджана в Иране вновь сделало эту тему актуальной. Хотя сухопутная граница закрыта, самолеты летают, есть информация и о тех, кто идет в Иран через Грузию. Уличные марши и акции протеста, начавшиеся в сентябре, продолжаются в Иране. Режим в Иране ищет «иностранные улики» в происходящем и арестовывает любого подозреваемого гражданина иностранного государства. В этом смысле МИДу Азербайджана необходимо еще раз обратиться к гражданам об опасности посещения Ирана.

Главный советник Госдепартамента США по переговорам на Кавказе Луис Боно завершил свой визит в регион, встретившись с президентом Ильхамом Алиевым в Баку и премьер-министром Николом Пашиняном в Ереване и обменявшись мнениями. По окончании встреч Боно выразил мнение, что «мы хотим, чтобы Азербайджан и Армения сами подготовили текст мирного договора». Боно считает, что положительный результат будет достигнут в результате прямого диалога: «Потому что любой долгосрочный, устойчивый и сбалансированный мир возможен только при усилиях обеих сторон».

Вашингтон, говоря языком Боно, предложил расширить диалог между Баку и Ереваном без посредников. На данный момент есть 3 посредника. Это Москва, Брюссель и Вашингтон. Переговоры идут уже два года в разных форматах, но результата нет. Новейшая история показывает, что прямые переговоры не приводили к краткосрочным и долгосрочным решениям различных конфликтов. В большинстве случаев беспристрастные посредники играют важную роль в разрешении конфликтов. Например, напряженность между Сербией и Косово продолжается годами. Прямые контакты не увенчались успехом. Между этими двумя есть два основных посредника – Вашингтон и Брюссель. В настоящее время и Косово, и Сербия находятся на грани согласия с планом урегулирования ЕС. Если будет мир, они оба станут членами Европейского Союза.

Тем не менее, американский дипломат не видит никакого вреда в прямом диалоге между Азербайджаном и Арменией. Обе стороны могут сформировать постоянную рабочую группу, и эта группа может постоянно обсуждать различные вопросы в Тбилиси. Это может положительно сказаться на общем результате.

Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaar “APA” agentliyinə müsahibəsində xeyli mətləbə toxunub, onlardan ikisini vurğulamaq zəruridir.

Birincisi, Avropa İttifaqının təmsilçisi Laçın yolunda nələrin daşınması ilə bağlı şəffaflığın təmin olunması ideyasının tamamilə legitim olduğunu bildirib: “Biz Laçın yolundan gərginliyi daha da artıran məhsulların daşınmasını, hər hansı hərbi və ya qeyri-qanuni məqsədlər üçün istifadə olunmasını istəmirik. Şəffaflıq tamamilə qanunidir”. ABŞ Dövlət Departamentinin Qafqaz danışıqları üzrə baş müşaviri Lui Bono da Bakıda İlham Əliyevdən görüşdən sonra təxminən eyni fikri söyləmişdi. Başqa sözlə Azərbaycanın Laçın yolunda nəzarət-buraxılış postunun yaradılmasına Brüssel və Vaşinqton etiraz etmir, bunu Azərbaycanın təbii hüququ sayır.

İkincisi, Avropa İttifaqının təmsilçisi “Qafqazdakı proseslə bağlı Rusiya rəsmiləri ilə təmasınız varmı” sualına müsbət cavab verib: “Mənim bir neçə həftə əvvəl Rusiyanın nazir müavini Qaluzinlə telefon danışığım olub, Rusiyanın xüsusi nümayəndəsi İqor Xovayevlə də görüşmüşəm, hətta 2022-ci ilin sentyabrında Moskvada olmuşam, bu barədə də müzakirələr aparmışam. Yəni təmaslar var”.

Klaarın bu cavabı niyə diqqəti çəkib? Çünki Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov və onun danışmanı Mariya Zaxarova dayanmadan “Avropa İttifaqı Cənubi Qafqazda müəammalı fəaliyyətlə məşğuldur”, “Brüssel bölgədə Rusiyanı sıxışdırmaq istəyir” kimi fikirlər səsləndirirlər. Halbuki, Klaarın sözlərindən anlaşılır ki, Avropa İttifaqı Ukraynaya qarşı işğalçı müharibə aparmasına görə Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar tətbiq etməsinə baxmayaraq, Azərbaycan-Ermənistan arasında vasitəçiliyi ilə bağlı Moskvanı mütəmadi məlumatıandırır. Lavrov və Zaxarova isə bu vaxta qədər Brüsselin bu məsələylə bağlı onlarla təmaslarına dair bir cümlə işlətməyiblər.

Бои за украинский город Бахмут напоминают бои за Сталинград во время Второй мировой войны. Россия и Украина ведут бой не на жизнь, а на смерть за городок Бахмут. Заняв этот город, Россия планирует расширить наступление вглубь Украины и захватить транспортные пути. Именно по этой причине Украина пытается до конца оборонять город Бахмут и уменьшить количество потерь русских на этом направлении. Хотя Россия фактически оккупировала половину города, Бахмут понес тысячи жертв, а много военной техники пришло в негодность. Значительные потери понесла и группа наемников «Вагнера», принимавшая участие в оккупации города. Глава «Вагнера» Пригожин опасается, что украинская армия будет проводить контрнаступательную операцию справа и слева от города.

Вашингтон предложил президенту Украины Владимиру Зеленскому уйти из Бахмута и усилить систему обороны за рубежом. Зеленский отказывается принять предложение Вашингтона и не хочет отдавать Бахмут. Логика Зеленского и украинских генералов заключается в том, что необходимо максимально увеличить потребность России в кадрах и военной технике в Бахмуте, чтобы потенциал армии был ослаблен и исчерпан. С другой стороны, Зеленский и генералы решили, что нужно продолжать борьбу за город. Остается возможность, что Бахмут будет отражен контратакой. Однако, если ситуация станет более напряженной для украинской армии, также есть план отхода и усиления обороны города в последний момент.

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Bakıda mətbuat konfransında Azərbaycanın Laçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsibnin yaradılmasıyla bağlı suala belə cavab demişdi ki, “tərəflər 2020-ci il 10 noyabr bəyanatına zidd addımlar atmamalıdırlar”. Yəni Lavrovun yanlış məntiqinə görə, Azərbaycan Laşçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsi yarada bilməz. ABŞ Dövlət Departamentinin Qafqaz danışıqları üzrə baş müşaviri Lui Bono isə bu gün Bakıda bildirib ki, ABŞ Azərbaycanın Laçın yolunda təhlükəsizliklə bağlı maraqlarını anlayır. Yəni amerikalı diplomat Laçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsinin yaradılmasının Azərbaycanın müstəsna hüququ olduğunu bildirib. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken də eyni mövqedədir. Brüssel də Laçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsinin yaradılmasına etiraz etməyəcək.

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev martın 6-da Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaarla görüşüb. Bundan əvvəl Tovio Klaar İrəvanda baş nazir Nikol Paşinyanla görüşüb. Klaar İrəvana və Bakıya xüsusi missiya ilə gəlib. Avropa İttifaqının rəhbəri Şarl Mişel Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Brüsseldə növbəti görüşünü təşkil etmək istəyir və nümayəndəsini ona görə bölgəyə göndərib. Liderlərin görüş tarixi müəyyənləşdirilməlidir. Rəsmi Bakının yeganə şərti görüşün üçlü formatda keçirilməsi, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun müzakirələrə qatılmamasıdır. Əslində Brüsselin vasitəçiliyi ilə liderlərin beşinci görüş ötən ilin dekabrında olmalıydı. Nikol Paşinyan “görüşdə Makron da iştirak etməlidir” tələbini səsləndirdikdən və Şarl Mişel buna səssiz qaldıqdan sonra İlham Əliyev görüşdən imtina etdi. Şarl Mişel Makronun iştirakı tələbinin Brüsselin vasitəçiliyinə son qoyacağını və bundan Rusiyanın istifadə edəcəyini anladığından üçlü görüş modelinə qayıdıb. Şarl Mişel böyük ehtimalla buna Paşinyanı da razı salıb, əks halda görüş yenə baş tutmayacaq.

Baş nazir Nikol Paşinyan Almaniyada erməni icmasının nümayəndələri ilə görüşdə deyib ki, Ermənistanın dərin iqtisadi, o cümlədən daxili təhlükəsizlik, demokratik inkişaf baxımından heç bir problemi yoxdur. Yəni demək istəyib ki, iqtisadi və sosial məsələləri həll edir, zəif müxalifət də ona problem yaratmır, əsas problemi  Azərbaycanla qarşıdurmayla bağlıdır. Halbuki, Paşinyan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyan sülh sazişini imzalamağı qəbul etsə məsələ bitəcək. Paşinyan Almaniyada ermənilər qarşısında daha bir diqqət çəkən açıqlama verib: “Təhlükəsizlik sistemlərindən danışırıq, amma nədənsə təhlükəsizlik sistemlərimizin bizə xəyanət etdiyini demirik. Belə çıxır ki, biz əslində sabun köpüyünə çevrilən təhlükəsizlik faktorlarına etibar etmişik? Belə çıxa bilərmi ki, bizi aldadırlar, yoxsa biz özümüzü aldadırıq?”.

Paşinyan üstürörtülü dediyi sözlərin mənası budur: 1. Rusiya və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı Ermənistana xəyanət etdi; 2. Ermənistanın təhlükəsizliyinə cavabdeh olan bunların hər ikisi sabun köpüyü idi. Başqa bir nəticə isə budur ki, Nikol Paşinyan ordusunun gücünü də itirdiyini etiraf edib.

Paşinyan Qarabağ yükünü daşıya bilmir. Ancaq bu o demək deyil ki, həmin yükdən Kreml və Ermənistandakı “Qarabağ klanı” imtina edib. Azərbaycan hərbçilərinə qarşı təxribatları planlaşdıran məhz bu iki gücün birliyidir. Separatçıların dinməz olmaları gərəkirkən Azərbaycan hərbçilərinə atəş açırlarsa, onları kənardan dəstəkləyənlər var.