Elxan Şahinoğlunun “Reaksiya TV” internet kanalına verdiyi
26.12.2022 tarixli müsahibəsini təqdim edirik!
Ermenistan savaşa hazırlanıyor
Elxan Şahinoğlunun “TV Musavat” internet kanalına verdiyi
26.12.2022 tarixli müsahibəsini təqdim edirik!
İlham Aliyev'in St. Petersburg'a kritik ziyareti
Elxan Şahinoğlunun “Prime TV” internet kanalına verdiyi 26.12.2022 tarixli müsahibəni təqdim edirik.
Büyük Britanya'nın dostu ve düşmanı yoktur, sonsuz çıkarları vardır.
“Böyük Britaniyanın dostu və düşməni yoxdur, əbədi maraqları var” – bunu Böyük Britaniyanın böyükləri deyib. Böyük Britaniyanın Azərbaycanda iqtisadi maraqları olmasaydı, BP şirkətinin Xəzərdə böyük yatırımları və milyardlarla qazancı olmasaydı, bəlkə də bizim üçün Londonun Parisdən fərqi olmayacaqdı. London İkinci Qarabağ müharibəsində Fransa kimi mövqe sərgiləmədi. Ancaq nə baş verdi ki, London bu dəfə “əbədi maraqlarına” tərs addım atdı? Böyük Britaniyanın BMT Təhlükəsizlik Şurasındakı təmsilçisi eyni ilə digərləri kimi Azərbaycana “yolun açılmasıyla” bağlı çağırışa qoşuldu. Halbuki, Böyük Britaniyanın təmsilçisi balanslı mövqedən çıxış edə bilərdi. Etmədi. Görünür, Londondan təlimat belə imiş. Azərbaycanın Böyük Britaniyadakı səfiri kimdirsə, bu mövzuda ada rəsmiləri və diplomatlarıyla görüşlər keçirməli, Londonun mövqeyindəki dəyişikliyin səbəblərini öyrənməlidir. Böyük Britaniyanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının 5 daimi üzvündən biri olması səbəbindən Londonun Azərbaycanla tərəfdaşlıqdan qopmamasına çalışmalıyıq.
Ermeni makamları görüşmeyi neden reddetti?
Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan xarici işlər nazirləri sabah Moskvada görüşməli idilər. Ermənistan hakimiyyəti bu görüşdən imtina edib. Bunun səbəbi nədir? Başda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan olmaqla erməni rəsmilər Ermənistanı Qarabağla birləşdirən yolda baş verənlərə görə Rusiyanı ittiham etməyə başlayıblar. Bunların məntiqinə görə Rusiya hərbi kontingenti yolu zor gücünə açmalıdır. Azərbaycan vətəndaşlarının yolda etirazı 11-ci gündür davam edir və qarşıdurma yoxdur. Rusiya hərbçiləri etirazçılara qarşı zor tətbiq etsələr bu avtomatik Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini gərginləşdirəcək. Rusiya Ukraynada apardığı işğalçı müharibə fonunda Azərbaycanla münasibətləri gərginləşdirməkdən çəkinir. Çünki sözdə də olsa Kreml Azərbaycanı “strateji tərəfdaş” adlandırır.
Ermənistan hakimiyyəti nazirlərin üçtərəfli görüşündən zəif tərəf görüntüsü yaratmamaq üçün imtina edib. Çünki erməni nazir görüşdə iştirak etsəydi belə bu Ermənistanla Qarabağı birləşdirən yolda heç bir dəyişikliyə səbəb olmayacaqdı. Azərbaycan bu və ya digər şəkildə yola nəzarətdən imtina etməyəcək. Ermənistan hakimiyyəti erməni cəmiyyətində tam nüfuzdan düşməmək üçün görüşdən imtinaya qərar verib. Bəs Ermənistan hakimiyyətinin indiki vəziyyətdə alternativi nədir? “Ermənistanla Qarabağı birləşdirən yolu BMT və ATƏT nəzarətə götürsün” – bu, Nikol Paşinyanın təklifidir. Bunun reallaşmayacağını özü də anlayır. Birincisi, buna Azərbaycan razılaşmaz, ikincisi, Rusiya öz hərbçilərini bölgəyə ona görə göndərməyib ki, BMT və ATƏT qüvvələri ilə bölüşsün. O biri tərəfdən ATƏT-in ümumiyyətlə hərbi kontingenti yoxdur.
Haklı olduğumuz halde bizi haksız bir duruma sürüklemek istiyorlar.
BMT Təhlükəsizlik Şurasındakı müzakirələr və Qərb dövlətlərinin “yolun açılmasıyla” bağlı Azərbaycana çağırışları buna sübutdur. İzahlarımızı qulaqardına vurdular. Narahat olmağa dəyməz, qulaqlarını tıxayaraq bizi eşitmək istəməyənlər həmişə olacaq, sadəcə diplomatlarımız daha çox çalışsaydılar nəticə bizim üçün fərqli ola bilərdi.
Hadisələrin inkişafının bir neçə variantı var.
Birinci variant: Ermənistanla Qarabağı birləşdirən yolda etirazımız yataqlarda monitorinqə icazə verilən günə qədər sürəcək. Bu zaman müxtəlif ölkələrin Azərbaycana qarşı təzyiqləri davam edəcək. Ancaq bizi heç nəyə məcbur edə bilməzlər. Ermənistan 28 il BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsini yerinə yetirmədi və Qərb dövlətlərindən heç biri buna görə İrəvana təzyiq etmədi. BMT qətnamələri yerinə yetirilmədisə biz niyə bir qisim dövlətin “çağırışını” yerinə yetirməliyik?
İkinci variant: Hərbçilərimiz artıq Ermənistanla Qarabağı birləşdirən yolda yerləşiblər. Hansısa mərhələdə sivil etiraza fasilə versək belə nəticəni xeyrimizə dəyişmişik, azərbaycanlı hərbçilər yoldakı postda bölgəyə daxil olan və çıxan maşınları rahat şəkildə yoxlayacaqlar. Yoldan sivillər keçəcək, silah, sursat, mina və cinayətkarlar keçə bilməyəcək. Bundan sonra ermənilərin “yol bağlıdır” yalanı işləməyəcək. Yolu nəzarətə götürsək də, yataqların monitorinq məsələsi aktuallığını qoruyacaq.
Başqa variantlar da mümkündür. Əsas odur ki, yola enmişik və bölgəyə silah və mina daşıyan erməni separatçılar rahatlıqlarını itiriblər. Növbəti mərhələdə “yol bağlı deyil, nəzarət altındadır, sivillər və xəstələr istifadə edə bilərlər” tezisimizi sübutlarla, görüntülərlə beynəlxalq aləmə qəbul etdirməliyik.
Delhi, Kremlin'in politikasından memnun değil
Rusya, sert Batı yaptırımları zemininde çeşitli ülkelerle ticarette doları terk etmeye çalışıyor. Bu ülkelerden biri de Hindistan. Ancak Rusya'nın Hindistan ile ticaretinde dolardan rupiye geçme riskleri var. Hindistan para birimi dolar karşısında yüzde 10 değer kaybetti. Rusya Hindistan'a daha çok ihracat yapıyor ve bu ülkeden daha az ithalat yapıyor. Bu, Rusya'ya daha fazla rupi akacağı anlamına geliyor. Rusya bu parayı ne yapacak? İki ülke arasındaki ticareti dengelemek zordur.
Bununla birlikte, Rus bankaları Hint bankalarında rupi cinsinden hesap açtı. Rusya, Hindistan'a petrol satışlarını artırdı. Rusya Batılı ülkelere petrol satamadığı için Hindistan'a düşük fiyattan petrol satıyor. Hindistan, ekonomik olarak dünyanın en hızlı büyüyen ülkelerinden biridir. Hindistan'ın petrol ihtiyacı arttı. Hindistan, Rusya'nın yanı sıra Suudi Arabistan, Irak ve ABD'den de petrol alıyor. Rusya, Hindistan'a petrol satışında bu ülkeleri geçmeye çalışıyor. Örneğin bu yılın kasım ayında Rusya'nın yabancı ülkelere sattığı petrolün yüzde 40'ı Hindistan'a düştü. Rus petrolünün yüzde 15'i Türkiye'ye, yüzde 5'i Çin'e satıldı.
Rus ekonomi uzmanları, Hindistan'a daha fazla petrol satmanın riskleri hakkında görüşlerini açıkladılar. Ticarette rupiye geçiş Rusya için bir fazla oluşturuyor. Rusya'nın Hindistan'a ihracatı, bu ülkeden yapılan ithalatı 10 kat aşıyor. 2021 yılında Rusya ile Hindistan arasındaki ticaret hacmi 13,5 milyar dolardı. Bu yıl ticaret hacmi daha da arttı. Rusya, Hindistan'a daha fazla petrol satabilmek için bu ülkeyle ortak tanker üretmeyi teklif etti.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Hintli mevkidaşı Subramayan Jayshankar ile Moskova'da yaptığı son görüşmede, iki ülke arasındaki ticaretin 30 milyar dolara çıkarılmasının önemini dile getirdi. Moskova ayrıca askeri ve teknik alanda Delhi ile işbirliğini genişletmeye çalışıyor.
Yine de Delhi, Rusya'nın Ukrayna'daki saldırganlık savaşından endişe duyuyor. Örneğin bazı haber ajanslarına göre Hindistan Başbakanı Nadendra Modi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yapacağı görüşmeyi erteledi. Bloomberg'e göre toplantının ertelenmesinin nedeni Ukrayna'daki savaşla ilgili. Delhi, Rus yetkililerin nükleer silah kullanımına ilişkin açıklamalarından memnun değildi. Bu nedenle Rusya-Hindistan zirvesi gerçekleşmedi.
Putin'in mektubunda neler var?
Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı, "Birleşik Rusya" Partisi lideri Dmitri Medvedev, 21 Aralık'ta Çin'i ziyaret etti ve bu ülkenin lideri Xi Jinping ile görüştü. Medvedev, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in mektubunu Xi Jinping'e teslim etti.
Xi Jinping, Dmitry Medvedev ile yaptığı görüşmede, iki ülkenin iktidar partileri arasındaki işbirliğini derinleştirmeye olan ilgisini dile getirdi. Ona göre Çin Komünist Partisi, "Birleşik Rusya" Partisi ile işbirliğini genişletecek. Ancak sadece bunu vurgulamak için Pekin'i ziyaret etmenin bir anlamı yoktu.
Medveyev Pekin'de Xi Jinping ile görüşürken, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky de Beyaz Saray'da ABD Başkanı Joe Biden ile görüşüyordu. Kremlin, Medvedev'i Pekin'e göndererek, Zelenskiy'nin ABD ziyaretinin uluslararası dünyada tepkisini zayıflatmak istiyor gibiydi. Buna rağmen Volodymyr Zelensky'nin ABD ziyareti ve Kongre'deki konuşması Medvedev'in Pekin ziyaretine gölge düşürdü. ABD, Ukrayna'ya mali ve askeri desteğini artıracak.
Medvedev'in Sinpin ile görüşmesinde ikili ilişkilerin yanı sıra Ukrayna'daki savaş ele alındı. Pekin'in pozisyonu, savaşı durdurmanın ve barışı sağlamanın önemli olduğu yönünde. Xi Jinping, savaşı uzatmanın iki tarafa da faydası olmadığını söyledi. Savaşı ve işgali sürdüren Rusya'dır. Pekin bunun için Kremlin'i eleştirmiyor, bunun yerine Rusya ile işbirliğini genişletiyor.
Batılı ülkeler Rusya'ya yönelik yaptırımları artırıyor. Bu durumda Kremlin, dünyanın en büyük pazarı olan Çin'e daha fazla petrol ve gaz satmaya çalışıyor. Pekin, sadece fiyatı düşürmeye çalışarak Rus petrol ve gazı ithalatını artırmaya hazır.
Asıl soru şu: Putin'in Xi Jinping'e yazdığı mektupta ne var?
Batılı uzmanlar mektupta Rusya-Çin işbirliğinin her alanda yaygınlaştırılmasının önemli olduğunu belirtiyor. Rus ortakların sayısı azaldı. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı saldırganlık savaşı birçok kişiyi Kremlin'e yaklaşmaktan caydırdı ve Delhi bile kendisini Moskova'dan uzaklaştırmaya çalışıyor. Bu nedenle Kremlin'in ana umutları Çin'de. Kremlin, Ukrayna'ya yönelik saldırı savaşında Çin'i kendi tarafında görmek istiyor.
Pandemi savaşa engel değil
iblis, kovid-19, bildiri, pandemi
Pandemiya Çinə qayıdıb. Pekinin illərdir həyata keçirdiyi “sıfır kovid siyasəti”, sərt qapanmalar nəticə vermədi. Çində gündə milyonlarla insan kovidə yoluxur, say o qədər artıb ki, Pekin gündəlik xəstə sayını elan etməyəcəyini açıqlayıb. Bəzi mənbələrə görə, Çində son 20 gün ərzində təxminən 250 milyon insan kovidə yoluxub. Kovid paytaxt Pekin və Şanxayda daha sürətlə yayılıb. Xəstəxanalar doludur. CNN-nin xəbərlərinə görə, Çində ölənlərin sayı da artıb. Çinli virusoloqların sözlərinə görə, hazırki kovid ilkin ştamdan fərqlidir.
Çində koronavirusun yenidən geniş yayılması qonşu ölkələri qorxudub. Hindistan hökuməti əhalini diqqətli olmağa çağırıb. Bu arada, Çinlə Hindistan sərhəddində son insident Dehlidə ciddi müzakirələrə səbəb olub. Hindistan parlamentində keçirilən müzakirələr zamanı “Hindistan Milli Konqresi” simasında müxalifət hökumətin siyasasətini tənqid edib. Müxalifət nümayəndələrinin fikrincə, hökumət ölkənin təhlükəsizliyini təimn edə bilmir. Müxalifət hökuməti Pekinlə münasibətlərə yenidən baxmağa çağırıb. Halbuki, uzun onilliklər ərzində hakimiyyətdə olan “Hindistan Milli Konqresinin” özü Çinlə sıx əlaqələrə malik idi.
Hökumət müxalifətin tənqidlərini qəbul etmir. Hindistan hökuməti Çinlə sərhəddə kifayət qədər böyük hərbi bölmələr yerləşdirib. Çin 2020-ci ildən başlayaraq Hindistanla sərhədin dağlıq hissəsinə xeyli qoşun hissəsi toplayıb. Dehli Pekinin bu siyasətini cavabsız qoymayıb.
Sərhəddə vəziyyətin hər an yenidən gərginləşə biləcəyi ehtimalı böyükdür. Kiçik toqquşma böyük müharibəyə səbəb ola bilər. Buna baxmayaraq, Çin Kommunist Partiyası ilə Hindistanın hakim “Bharata Canata” Partiyası arasında təmaslar davam edir. Hindistan müxalifətini narazı salan da budur.
Böyük dövlətlərin planlarına pandemiyanın geniş yayılması da əngəl olmur. Çinlə Hindistan arasında iki il əvvəl sərhəddə toqquşma məhz kovidin geniş yayıldığı günlərə təsadüf etmişdi.
TR 
AZ 
EN 
RU