Ay: Şubat 2023

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, Münih Güvenlik Konferansı'nda çeşitli ikili görüşmeler gerçekleştirdi. Ararat Mirzoyan'ın Kosova Dışişleri Bakanı Doniko Gerval ile görüşmesi dikkatimi çekti. Mirzoyan, Kosovalı meslektaşına Laçin yolundaki durumu bildirdi. Bu konu, uzaktaki Kosova'nın dışişleri bakanını ne ölçüde ilgilendiriyordu? Mirzoya'nın Kosovalı muadili ile görüşmesinin tek amacı "paralellikleri" ortaya çıkarmak. Geçtiğimiz yıllarda resmi İrevan Kosova'yı örnek aldı ve "Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığının" tanınması çağrısında bulundu. Yine de İrevan bu meselede derinlere inememiştir. Çünkü efendisi olan Rusya, Sırbistan'ın toprak bütünlüğünü desteklemekte ve Kosova'nın bağımsızlığına karşı çıkmaktadır. Bu nedenle Ermenistan, Kosova'nın bağımsızlığını tanımadı. Kosova'nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden biri stratejik müttefikimiz Türkiye'dir. Azerbaycan, Sırbistan'ın toprak bütünlüğünü desteklemektedir. Azerbaycan'ın Kosova ile manevi bağı olan Arnavutluk ile de yakın bağları var. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bir süre önce Arnavutluk'a resmi bir ziyarette bulundu. Azerbaycan gazı da Arnavutluk'a teslim edilecek. Azerbaycan Kosova'nın bağımsızlığını tanımasa da bizim Arnavutlarla ilişkilerimizde bir problem yok.

Rusya'nın çeşitli kanalları kablolu televizyonda yayınlanmaktadır. Bu kanallar Rus hükümetinin sözcüleridir. Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırı savaşının arka planında, bu kanallardaki yalanlar ve yanlış bilgiler azalmamaktadır. İşin en ilginci, geçmişte bazı Batılı belgesel kanallarının yerini kablolu televizyonda Rus belgesel kanallarına bırakması. Rus belgesel kanalları da bir propaganda aracı olarak kullanılıyor. Son günlerde bu kanallarda izlediğim iki film doğrudan Rusya'nın emperyal çıkarlarına hizmet etti.

İlk belgeselde Polonya, Almanya ile birlikte 2. Dünya Savaşı'nın başlamasından sorumlu tutuldu. Belgeselin yapımcılarının "mantığına" göre Almanya'nın 1939'da Polonya'yı işgal etmesi de Varşova'nın politikasından kaynaklanıyor. Polonya eleştirilerine dayanan film, bu ülkenin doğusunun 1939'da Almanlarla birlikte SSCB tarafından işgalinden bahsetmiyor. SSCB generalleri, mümkün olduğunca başkent Varşova'nın kurtuluşunu erteledi. Filmde bununla ilgili de bir şey yoktu. Ancak, Alman işgalcilere karşı Polonyalı isyancılar savaşın sonlarına doğru Varşova'da desteklenseydi, Polonya başkenti daha erken kurtarılabilirdi. SSCB diktatörü Stalin, Polonya'nın kurtuluşunu kasten geciktirdi. Belgeselde, Stalin'in Rusya ormanlarında binlerce Polonyalı subayı öldürme emri verdiğine dair hiçbir şey yoktu.

İkincisi - Moldova ile ilgili belgeselin amacı, bu ülkenin Avrupa ile ilişkilerinde geleceği olmadığı, Kişinev'in Rusya ile birleşmeye çalışması gerektiği, aksi takdirde ülkenin bölüneceği idi.

Bize tüm bu filmleri gösteriyorlar. Bu filmlerdeki yalanların boyutunu tarih bilenler anlayacak, diğerleri ise söylenenlere inanacak. Tehlike bu. Kablolu televizyonu kontrol eden devlet yapılarının bu konulara dikkat etmesi gerekiyor. Polonya ve Moldova ile ilgili provokatif filmler yayınlayan zihniyetin, Azerbaycan aleyhine de filmler yayınlayacak olması bir istisna değildir.

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin fevralın 17-də Münhendə Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel ilə görüşü münasibətlərdə problemin olmadığına işarədir. Əlbəttə, Avropa İttifaqının Azərbaycanın Ermənistanla təmas xəttinə iki il müddətinə müşahidəçilər missiyası göndərməsi Bakıda suallar yaradıb. Ancaq bu Bakı ilə Brüssel arasındakı münasibətlərin gərginləşməsinə səbəb olmamalıdır. Müşahidəçi missiya təmas xəttində Azərbaycana problem yaratmaq imkanına və statusuna malik deyil. Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə enerji əməkdaşlığını genişləndirməkdə maraqlıdır, əsas ticarət tərəfdaşlarımız Avropadadır.

Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə ötən il Azərbaycan prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında 4 görüş keçirilib. Beşinci görüşə Fransanın müdaxiləsi səbəb olub. Ancaq Azərbaycan prezidenti Brüsselin vasitəçiliyindən imtina etməyib. Əksinə, İlham Əliyev Azərbaycanın Brüssel sülh prosesini dəstəklədiyini vurğulayıb. Təsadüfi deyil ki, İlham Əliyev Şarl Mişellə görüşdə Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması, sülh müqaviləsi üzrə danışıqlar və Brüssel sülh prosesi ətrafında müzakirələr aparılıb. Sadəcə, Şarl Mişeldən tələb olunan Fransa prezidenti Emmanuel Makronu danışıqlar prosesindən kənar tutmaqdır. Ermənistanın mövqeyini müdafiə edən Makron Brüsselin vasitəçiliyinə əngəldir.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova'nın Moskova'da düzenlenen son konferansta yaptığı "Batılı ülkeler Minsk Grubu'nun formatını tarihin çöplüğüne attı" şeklindeki açıklamasının düzeltilmesi gerekiyor. Evet cümlenin ikinci kısmı gerçeği yansıtıyor, Minsk Grubu formatı tarihin çöplüğüne atıldı. Ancak grup Batı tarafından terk edilmedi, Azerbaycan ve Rusya tarafından terk edildi. İkinci Karabağ Savaşı'ndaki zaferden sonra Azerbaycan, Minsk Grubu'ndan çekildiğini resmen ilan etti. Taraflardan biri eşbaşkanlık kurumunu reddederse grup çalışamaz. Minsk Grubu'nun formatına ikinci büyük darbe ise Rusya'nın geçen yıl Şubat ayında Ukrayna'ya karşı başlattığı işgal savaşı oldu. İşgal savaşına kadar Moskova, Minsk Grubu biçiminden vazgeçmedi. ABD ve Fransa Rusya'ya yönelik yaptırımları kabul ettikleri için bu 3 ülkenin Karabağ konusunu aynı masada tartışması mümkün değildi. Rusya'ya yaptırımlar uygulanmasaydı bugün Rusya, ABD ve Fransa ile birlikte Minsk Grubu formatındaki çalışmaları sürdürmek istiyor. Ancak Ukrayna savaşının arka planında bu mümkün değil ve savaş bitse bile eşbaşkanlar birlikte çalışamayacak. Yine de Erivan, Minsk Grubu formatının yeniden canlandırılacağını umuyor. Başbakan Nikol Paşinyan'ın "barış önerilerini" Azerbaycan'ın yanı sıra eşbaşkanlık yapan Rusya, ABD ve Fransa'ya göndermesi tesadüf değil.

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun yaxın günlərdə Azərbaycana səfəri iki ölkə arasında “müttəfiqlik sazişinin” imzalanmasının bir illiyi ilə bağlıdır. Həmin saziş fevralın 21-də Moskvada Azərbaycan və Rusiya prezidentlər arasında imzalanmışdı. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Mariyz Zaxarova bu gün keçirdiyi brifinqdə həmin sazişi tarixi sənəd kimi qiymətləndirib. Mariya Zaxarovanın sözlərinə görə, bu sənəddə ölkələr arasındakı münasibətlərin yeni keyfiyyəti qeyd olunub.

Bu bir ildə Moskvanın Azərbaycana qarşı müxtəlif açıq və gizli təxribatlarını nəzərə alaraq həmin sənədin Zaxarovanın təbirincə desək keyfiyyəti şübhə doğurur. Qarabağ separatçılarının “liderlərini” tez-tez Moskvaya çağıran, onlara təlimat verən, Laçın yolundan separatçıların silah, sursat, mina daşınmasına şərait yaradan mərkəz Azərbaycana “strateji müttəfiq” ola bilməz. Ona görə də Sergey Lavrovun Bakıda deyəcəyi sözləri deyil, onun və ona əmr verənlərin əməlini qiymətləndirmək lazımdır.

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ötən ilin sonunda Brüsseldən xahiş etdi ki, Azərbaycanla təmas xəttinə müşahidəçilər göndərsin. Brüssel iki aylığına təmas xəttinə müşahidəçilər göndərdi. Moskva əvvəlcə buna etiraz etmədi. Ancaq iki ay bitdikdən və Paşinyan Avropa İttifaqının müşahidə missiyasının müddətini və sayını artırmaqla bağlı Brüssellə razılığa gəldikdən sonra Kreml narahat olmağa başladı. Hazırda Moskvada hesab edirlər ki, Avropa İttifaqı Rusiyanın Ukraynada başının qarışmasından istifadə edərək Cənubi Qafqazda, o cümlədən Ermənistanda hərbi nöqteyi nəzərdən möhkəmlənmək istəyir. Bu mümkündürmü?

Birincisi, Avropa İttifaqı NATO-dan fərqli olaraq hərbi struktur deyil, hər hansı ölkədə hərbi baza yarada bilməz. Misal üçün Avropa İttifaqı Rusiyanın Gümrüdəki hərbi bazasını əvəz edə bilməz. Bu praktik baxımdan mümkün deyil.

İkincisi, Avropa İttifaqına üzv dövlətlərinin bir qisminin Cənubi Qafqazda maraqları olsa da, Cənubi Qafqazda Rusiya ilə toqquşmaq istəmirlər.

Üçüncüsü, Avropa İttifaqına üzv dövlətlər arasında Azərbaycanla strateji tərəfdaş olanlar da var, enerji əməkdaşlığı mövcuddur. Həmin dövlətlər Avropa İttifaqının müşahidəçi missiyasının tərkibində yer almağa tələsməyəcəklər. Avropa İttifaqının Ermənistana göndərəcəyi müşahidəçi missiyasında əsasən Fransa nümayəndələri yer alacaqlar. Əslində Kreml Avropa İttifaqından çox Fransanın Ermənistanla sıx əlaqələrindən narahat olmalıdır.

Rusiya və Azərbaycan prezidentləri Vladimir Putinlə İlham Əliyevin telefonla danışdığı günün sabahısı Ukrayna dövlət başçısı Volodimir Zelenski azərbaycanlı həmkarına zəng edib. Zelenski ölkəsinin ərazi bütövlüyü və suverenliyinə verdiyi dəstəyə və göstərilən humanitar yardımlara görə prezident İlham Əliyevə təşəkkürünü bildirib. Söhbət zamanı dövlət başçıları beynəlxalq platformalarda əməkdaşlıq məsələsini də müzakirə ediblər. Zelenski Bakıya bu zəngi ilə İlham Əliyevə minnətdar olmaqla yanaşı Putinə belə bir mesaj da göndərib ki, Rusiya rəsmilərinin sözdə strateji tərəfdaş adlandırdığı Azərbaycan Ukraynanın ərazi bütövlüyünü sözdə və əməldə dəstəkləyir. Volodimir Zelenski bu gün Rusiyanın sözdə strateji tərəfdaş adlandırdığı Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevə də zəng edərək iki ölkə arasında humanitar əlaqələri müzakirə ediblər. Rusiyaya qonşu olan ölkələr işğalın və imperiya sərhədlərinin genişlənməsinin əleyhinədirlər.

ABD kaynaklarına göre, El Kaide lideri Ayman el-Zevahiri'nin Afganistan'ın başkenti Kabil'de düzenlenen hava saldırısında öldürülmesinden altı ay sonra, terör örgütünün liderliği İran'daki halefi Seyfü'l-Adil'e geçti. Bu kişi, daha sonra bir terör örgütüne katılmış eski bir Mısır özel kuvvetler subayı, çeşitli yerlerde kapsamlı harekât tecrübesine sahip yetenekli bir komutandır.

Tahran, El Kaide ile bağlantıları hakkındaki bilgileri her zaman yalanladı. Ancak çeşitli ülkelerin istihbarat servisleri ellerindeki gerçeklere dayanarak İran ile "El Kaide" arasında işbirliği olduğunu belirtiyor. Neden? Tahran, "düşmanımın düşmanı dostum değil, ortağımdır" ilkesinden hareket edebilir. Eğer "El Kaide" Batılı ülkeleri, özellikle ABD'yi hedef seçmişse bu Tahran'ın da çıkarınadır. Tahran, ABD'nin roket saldırısında hayatını kaybeden İslam Devrim Muhafızları Ordusu komutanı Kasım Süleymani'nin intikamını başkaları üzerinden almak isteyebilir. Akademisyen Ziya Bünyadov cinayetini düzenleyen kişinin 26 yıldır İran'da saklandığına dair medyada yayılan bilgiler de birçok şeyi gösteriyor.

Ermənistan hökumətinin Bakıya göndərdiyi sülh sazişinin mətnində yenə Qarabağla bağlı bənd varsa, bu dəfə də heç nə alınmayacaq. Paşinyan mətni Bakıya göndərdikdən sonra Münhen Təhlükəsizlik Konfransına gedəcək və orada özünü “sülhpərvər” kimi göstərməyə çalışacaq. Paşinyanın Münhendə arqumenti bu olacaq ki, “sülh təkliflərinə” Bakıdan cavab gözləyir. Təsadüfi deyil ki, İrəvan mətni keçmiş həmsədr dövlətlərə – ABŞ, Fransa və Rusiyaya da göndərib. Paşinyan beynəlxalq aləmin diqqətini cəlb etmək məqsədilə başqa bir hiyləyə də əl atıb, “Qarabağın təhlükəsizliyi beynəlxalq təminat altında olmalıdır” fikrini yaymağa başlayıblar. Paşinyana və beynəlxalq aləmə hər dəfə anlatmaq lazımdır ki, Qarabağda separatçılar tərksilah olunmayana və bölgədə Azərbaycan qanunlarının tətbiqi təmin edilməyənə qədər təhlükəsizlik məsələlərinə baxılmayacaq.