Gün: 5 Haziran 2024

Hakan Fidan uyğurlarla maraqlandı

Türkiyə xarici işlər naziri Hakan Fidanın Çinə 3 günlük səfəri zamanı Sincan-Uyğur Muxtar Bölgəsinin (Doğu Türküstan) paytaxtı Uruçiyə getməsi, orada məscidə baş çəkməsi və bazarda uyğurlarla fikir mübadiləsi aparması təqdirəlayiqdir. Səfərdən bir gün əvvəl Hakan Fidanın Urumçi və Kaşğarın Çin mədəniyyətinə böyük töhfələr verən qədim türk-müsəlman şəhərləri olduğunu vurğulaması Pekinə yumşaq mesajdır.

Aydındır ki, bir səfərlə Pekin uyğurlara qarşı tətbiq etdiyi sərt siyasətdən, zorakı qaydaların tətbiqindən imtina etməyəcək. Bütün hallarda Ankara Pekinin uyğurlara münasibətinin dəyişməsinə çalışır. Dünyanın əksər dövləti Çinlə iqtisadi əlaqələri genişləndirmək və ortaq layihələr reallaşdırmaq istəyir, bu ölkənin maliyyə imkanlarından faydalanmağa çalışır. Türkiyə də istisna deyil. Ankara eyni zamanda Pekinlə dialoqunda uyğur mövzusunu arxa plana keçirmir, Hakan Fidanın səfəri buna sübutdur. Bunun yetərli olmadığını söyləyənlər ola bilər, ancaq Türkiyənin xaricində hansı müsəlman ölkəsi uyğurlar üçün bundan artığını edir?

Rusiya texnologiyaları haradan əldə edir?

ABŞ və NATO rəhbərliyi Çini Ukrayna müharibəsində Rusiyaya dəstək verməsində ittiham edir. Pekin hər dəfə bu ittihamları rədd edərək iki ölkə arasında ancaq iqtisadi və ticarət əməkdaşlığının mövcud olduğunu bəyan edir. Pekin müharibəni davam etdirmək üçün Rusiyaya hərbi texnika satmadığını bildirir. Vaşinqtonun və Brüsselin isə mövqeyi belədir ki, Rusiya hərbi-sənaye kompleksi üçün lazım olan avadanlıları və müasir texnologiyaları məhz Çindən əldə edir.

Bu arada, Çin Müdafiə Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi U Syan açıqlama verərək, Çin ordusunun Rusiya silahlı qüvvələri ilə birgə dünyada ədaləti qoruyacaqlarını bildirib. Çin nümayəndəsi beynəlxalq və regional sabitlik naminə iki ölkənin silahlı qüvvələrinin birgə çalışacaqlarını vurğulayıb. Pekin bu açıqlama ilə Vaşintona və Brüsselə mesaj göndərib ki, Çin Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığı gizlətmək fikrində deyil, eyni zamanda iki ölkənin silahlı qüvvələrinin “beynəlxalq və regional sabitliyi birə qoruyacağı” bəndi beynəlxalq aləmin narahatlığına səbəb olacaq.

Çin Müdafiə Nazirliyinin nümayəndəsi Tayvan ətrafında hərbi təlimlərin də izahını verib: “Hərbi təlimlər Tayvanın müstəqillik və bu siyasətə dəstək verənlərə qarşı mübarizə vasitəsidir. Bu Çinin qanuni addımıdır. Tayvan Çinin daxili məsələsidir. Bu baxımdan Çin praktik addımlarla ölkənin ərazi bütövlüyünü və suvenerliyini qorumağa hazırdır”. Pekinin Tayvanın Çinə birləşməsinin Avropa nümunəsinə  müraciət edib: “İki Almaniya birləşdiyi kimi Çin və Tayvan da birləşməlidir”. Yəni Pekin demək istəyir ki, Almaniyanın birləşməsi normal qəbul olunduğu kimi Tayvannın da Çinə birləşməsi beynəlxalq aləm normal qəbul etməlidir.

Çinin Tayvana hücum edəcəyi təqdirdə dünyanın böyük iqtisadi itkilərlə üzləcəyi barədə proqnozlar verilir. Hesablamalara görə, müharibə nəticəsində həm qlobal ticarət pozulacaq, həm də dünya iqtisadiyyatı təxminən 10 faiz kiçiləcək. Tayvan boğazı qlobal yük daşımaları üçün çox vacibdir, çünki yük gəmilərinin 50 faizindən çoxu bu bölgədən keçir. Çin-Tayvan toqquşması qlobal tədarük zəncirini pozacaq. Çinin Monqolustan və Kamboca ilə birgə keçirdiyi hərbi təlimlər də diqqətdən yayınmayıb. Bu təlimlər Çin üçün qlobal mənzərədə təsirini genişləndirmək üçün güclü vasitə rolunu oynayır. Çin Cənub-Şərqi Asiyada rekord sayda hərbi təlimlər keçirməklə artan gücünü nümayiş etdirir.

Kreml Tayvan məsələsində Çinin mövqeyini tam dəstəkləyir. Rusiyanın informasiya agentlikləri bu mövzuda Çin-Ukrayna münasibətlərini gərginləşdirmək məqsədilə Kiyevin Tayvanla gizli əlaqələri barədə xəbərlər yayıblar. Ukrayna nümayəndə heyətinin aprel ayında Tayvana səfər etdiyi bildirilib. Nümayəndə heyəti Tayvan hökumətinin Ukraynanın enerji infrastrukturunun yenidən qurulmasında iştirakını təklif edib. Kiyev Pekinlə münasibətlərdə gərginlik istəmir. Ona görə də Kiyevin Tayvanla münasibətləri inkişaf etdirməyə çalışması xəbərləri şübhəlidir. Çünki bu halda Ukrayna-Çin münasibətləri gərginləşəcək.

"Atlas" Araştırma Merkezi

Hakkımızda

"Atlas" Araştırma Merkezi, 2003 yılında bir grup siyasi uzman tarafından Bakü'de kuruldu. Merkezin başkanı siyasi analist Elkhan Şahinoğlu.

Tezgah

Giriş yapmak
Bugün
Umumi 251862
tr_TRTR