Ay: Fevral2024

Hindistan 2027-ci ilədək 5 trilyon dollarlıq ümumi daxili məhsulla dünyanın üçüncü ən böyük iqtisadiyyatına çevrilmək iddiasındadır. Təsadüfi deyil ki, Hindistan iqtisadiyyatının bu il 7 faiz böyüyəyəcəyi ehtimal edilir. Hindistanın ümumi daxili məhsulu 3,7 trilyon dollar təşkil edir. “Goldman Sachs”-a görə, Hindistan 2075-ci ilə qədər təkcə Yaponiya və Almaniyanı deyil, həm də ABŞ-ı geridə qoyaraq dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatına çevrilməyə hazırlaşır. Hazırda Hindistan ABŞ, Çin, Yaponiya və Almaniyadan sonra dünyanın beşinci ən böyük iqtisadiyyatıdır.

İqtisadi gücünü artırmağa çalışan Hindistan hazırda ciddi sınaqla üz-üzə qalıb. Yəməndəki husilərin Qırmızı Dənizdə ticarət gəmilərinə hücumları Hindistana da çətinliklər yaradıb. Hücuma məruz qalanlar arasında Hindistan limanlarından çıxan və ya Hindistan limanlarına yaxınlaşmaq istəyən ticarət gəmiləri çoxluq təşkil edir. “The Wall Street Journal” nəşrinin yazdığına görə, Hinidistan 10-a yaxın hərbi gəmisini Qırmızı dəniz yaxınlığındakı Ədən körfəzinə göndərib. Halbuki, Hindistan ABŞ-ın Qırmızı dənizdə təhlükəsizlik ittifaqına qatılmayıb. Hindistanın hərbi gəmiləri Hindistan və digər ölkələrin bayraqları ilə üzən ticarət gəmilərinə nəzarət edirlər. Misal üçün Hindistanın “Visakhapatnam” hərbi gəmisi Ədən körfəzində dronların hücumuna məruz qalan ABŞ-a məxsus “Genco Picardy” köməyinə yetişib.

Hindistan kommersiya gəmilərini hədəf alan İran proksilərinin potensial təhlükələrinin qarşısını almaq üçün çoxşaxəli yanaşma nümayiş etdirib. Brahmos raketləri ilə təchiz edilmiş bir neçə döyüş gəmisi, o cümlədən INS Kolkata, INS Kochi, INS Mormugao, INS Chennai və INS Visakhapatnam Ərəb dənizində yerləşdirilib. Hava nəzarəti Boeing P8I sualtı qayıq əleyhinə döyüş təyyarələri və silahsız Predator pilotsuz uçan aparatları tərəfindən həyata keçirilir, xüsusilə də hücumlarda istifadə oluna biləcək gəmiləri skan edir. Eyni zamanda Hindistanın Boeing P8I təyyarələri və uzaqmənzilli müşahidə pilotsuz təyyarələri Ərəb dənizi və Ədən körfəzində patrul edir. Hindistan ABŞ-dan sonra Qırmızı dəniz və ətrafında hərbi gücünü artıran ikinci dövlətə çevrilib. Avropa və Çin döyüş gəmiləri Qırmızı dənizdən məsafə saxlamağa üstünlük verirlər.

Hindistanın İranla tərəfdaşlıq münasibətləri var. Ancaq İranın ticarət gəmilərinə hücum edən husilərə dəstək verməsi Dehlinin Tehranın siyasəti ilə bağlı narahatlığını artırıb. Çinin də İranla strateji tərəfdaşlıq münasibətləri var. Pekin Qırmızı dənizdəki böhrana qarışmır. Buna baxmayaraq, Pekinin İranı ABŞ-ın təzyiqlərindən qurtara bilməyəcəyi şübhə doğurur.  

“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi

ABŞ və Çinin Afrika və Latın Amerikası ölkələri uğrunda mübarizəsi yeni mərhələyə qədəm qoyub. “Reuters” agentliyinin məlumatına görə, Çinin xarici işlər naziri Van Yinin Afrika və Latın Amerikası ölkələrinə turnesi zamanı Pekinin bu iki bölgə ilə əməkdaşlığını genişləndirəcəyini bildirib. Çin Afrika və Latın Amerikası ölkələrindən xammal idxalını artırmağa çalışır. Pekin bununla bərabər Afrikadan sonra Latın Amerikası ölkələrində də siyasi təsir imkanlarını artırmağa başlayıb.

Van Yi 10 günlük səfər turnesinə Misirdən başlamışdı. Bundan sonra Van Yi Tunis, Toqo, Kot-divuar, Braziliya, Peru və Yamaykada olub. Çinin bu ölkələrin hər birində iqtisadi layihələri var. Misal üçün Çin uzaq Peruda böyük dəniz limanı inşa edir.

Çin bu siyasəti ilə Afrika və Latın Amerikasında ABŞ-ın mövqelərini zəiflətməyə çalışır. Vaşinqton narahatdır. Çinin “bir kəmər, bir yol” layihəsi bütün qiyətləri əhatə etməyə başlayıb. Bunun nəticəsində Çinlə əməkdaşlıq edən dövlətlər Tayvan məsələsində Pekinin mövqeyini dəstəkləyirlər. Yəni Çin müxtəlif dövlətlərə yatırımlarıyla həmin dövlətləri Çinin maraqlarını nəzərə almağa sövq edir. Dünyada 12 dövlətin Tayvanla diplomatik münasibətləri mövcuddur. Pekin bu sayı azaltmağa çalışır.

Braziliyanın prezidenti Jair Bolsonaru olanda bu ölkənin Çinlə münasibətləri bir qədər soyumuşdu. Solçu Luis de Silva yenidən Braziliyanın prezidenti seçiləndən sonra bu ölkə Çinlə yaxınlaşmağa başlayıb. Çin və Braziliya BRİKS təşkilatının gücləndirlməsi fikrində yekdildirlər.  

Çin Vaşinqtonun “Monro doktrinasıyla” hesablaşmır. Bu doktrinaya görə, Rusiya və Çin kimi dövlətlər Şimali və Cənubi Amerikada siyasi və iqtisadi fəallıq göstərməməlidirlər. Vaşinqton Moskva və Pekini bu bölgədən uzaq saxlamalıdır. Çinin COSCO gəmi daşıma şirkəti Cənubi Amerikada mövqelərini gücləndirib.

ABŞ mövcud durumu dəyişmək üçün fəallığını artırmasa Cənubi və Mərkəzi Amerika ölkələri Çinlə əməkdaşlıqlarını daha üst səviyyəyə qaldıracaqlar. Bu isə bölgədə ABŞ-la Çin arasında qarşıdurmanı gücləndirəcək. Vaşinqton Çini Cənubi Amerikadan sıxışdırmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə edəcək. Vaşinqton bu ölkələrdə sağ partiyaların qələbəsini təmin etməyə çalışacaq. Sağ və mühafizəkar partiyalar adətən kommunist Çinlə əməkdaşlığın əleyhinədirlər. Misal üçün Argentinanın yeni prezidenti Xavyer Miley ölkəsinin BRİKS təşkilatına üzv olmayacağını açıqlayıb. Halbuki, ondan əvvəlki prezident fərqli açıqlama vermişdi. Argentina ağır iqtisadi vəziyyətdə olsa da, bu ölkənin prezidenti Çinlə yaxınlaşmadan ehtiyat edir.

“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi