İranın ali dini lideri Əli Xameneinin müşaviri Əli Əkbər Vilayəti Azərbaycanla müharibəyə hazırlaşmadığını bu sözlərlə izah edib: “İslam İnqilabından sonra İran 15 qonşu ölkədən heç birinə hücum etməyib, müharibəyə başlamayıb və başlamayacaq”. Vilayəti haqlıdır, Qərbin sərt sanksiyalarıyla və daxildə müxtəlif etnik qrupların tələbləriylə üzləşən, insanların rejimdən narazılıqlarını və etirazlarını artan ölüm cəzalarıyla həll etməyə çalışan, istisadiyyatı sabitləşdirə bilməyən İranın hazırki vəziyyətdə hansısa dövlətlə müharibəyə başlamaq kimi lüksu yoxdur. Buna baxmayaraq, bu ağır vəziyyətdə belə İran qonşu ölkələrin daxili işlərinə qarışmaqdan vaz keçmir. İran Suriya, Livan, İraq, Yəmən, o cümlədən Azərbaycanda müxtəlif qrupları maliyyələşdirir, bəzilərini silahlandırır, şəbəkələr yaradır. Bu qonşularla müharibə anlamına gəlməsə də, İranın qonşu ölkələrin daxili işlərinə qarışmasıdır ki, bölgədə vəziyyətin sabitləşməsinə mane olur.
A new alliance will be created in the Asian region
ABŞ Rusiya və Çinə qarşı qarşıdurmasında qonşusu Kanadanın dəstəyinə də arxalanır. Kanada Asiya bölgəsində NATO-ya bənzər strukturunun yaradılması təklifini irəli sürüb. Söhbət dörd dövlətin – ABŞ, Kanada, Cənubi və Yaponiyanın birliyindən gedir. Bu ABŞ, Asvtraliya, Hindistan və Yaponiya birliyinə bənzəməlidir.
Aydındır ki, Asiyada mövcud olan və planlanan birliklər Çinə qarışıdır. Pekin bu dövlətlərin nəticə əldə etməyəcəklərinə dair onları xəbərdar edib. Kanadanın təklif etdiyi birlik Çinlə yanaşı Rusiyanı da hədəf götürüb. “Kyodo” agentliyinin diplomatik mənbələrə istinadən yaydığı məlumatına görə, Kanadanın yeni birlik barədə təklifi Yaponiyanın baş naziri Fumio Kisidoya 2023-cü ilin yanvar ayında Ottavaya səfəri zamanı təqdim edilib.
Vaşinqton Kanadanın təklifini bəyənib. ABŞ adminstrasiyası son zamanlar Yaponiya ilə Cənubi Koreya arasında artan dialoqdan məmnundur. Cənubi Koreyanın lideri Yun Sok Yol Tokio ilə əməkdaşlığı dərinləşdirməyə çalışır. Bu Yaponiyanın da maraqlarına cavab verir. Halbuki, İkinci Dünya müharibəsindən sonra iki ölkə arasında uzun onilliklər münasibətlər gərgin olub. İkinci Dünya müharibəsi illərində Yaponiya Cənubi Koreyanı işğal etmiş və koreyalılar xeyli itki vermişdilər. İndinin özündə də iki ölkə arasında həll olunmamış məsələlər var. Seul müharibənin ağır nəticələrinə görə Tokiodan kompensasiya tələb edir. Mövcud problemlərə baxmayaraq, iki ölkə arasında dialoq genişlənib. Misal üçün iki ölkə bir neçə il əvvəl kəşfiyyat məlumatlarıyla bölüşmək barədə qərar veriblər.
Yaponiya ilə Cənubi Koreyanın əməkdaşlığa sövq edən iki mail var. Birinci amil Şimali Koreyanın nüvə başlıqlı raketlərin sayını artırması və bölgədə sınaqların sayını artırmasıdır. Bu həm Cənubi Koreyaya, həm də Yaponiyaya ciddi təhlükə yaradır. İkinci amil Çinin bölgədə artan hərbi gücüdür. Cənubi Koreyanın Yaponiya ilə yaxınlaşmasını Vaşinqtonla yanaşı Ottava da dəstəkləyir. May ayında Yaponiyanın Xirosimo şəhərində “böyük yeddilərin” sammiti keçiriləcək. Tokio sammitə Cənubi Koreyanın liderini də dəvət etməyi planlaşdırır. Bu sammitdə Ottava ilə Vaşinqtonun yeni birliyin yaradılması mövzusu da müzakirə olunacaq. Bu təklif dəstəklənsə də, reallaşması üçün zaman lazımdır.
Ottava ilə Pekinin münasibətləri 2018-ci ildən gərginləşib. Həmin ildə Kanadanın Vankuver şəhərində Çinə məxsus “Huawei Technologies” şirkətinin maliyyə direktoru həbs olunub. Çin vətəndaşının ABŞ-ın İrana qarşı sanksiya əleyhinə fəaliyyət göstərdiyi bildirilmişdi. Pekin buna cavab olaraq Kanadanın Çindəki iki iş adamını həbs etdi. Bundan sonra həbs olunan şəxslərin hamısı azad olundu və öz ölkələrinə qayıtdılar. Ancaq bu Kanada ilə Çin arasında münasibətlərin normallaşmasına şərait yaratmadı. Kanada ötən ildən başlayaraq Asiya və Sakit okean bölgəsində Çinə qarşı daha fəal siyasət yürütmənin vacibliyini irəli sürüb. Kanada bölgə ölkələri ilə ticarət əlaqələrini inkişaf etdirməklə yanaşı, Çinə müqavimət göstərən ölkələrə hərbi dəstəyi artırmağı da qərarlaşdırıb.
"Atlas" Research Center
EN 
AZ 
RU 
TR