Рубрика: Анализы

Vaşinqton Çini rəqib kimi qiymətləndirdiyinə görə bu dövlətlə bağlı ümumiləşdirilmiş siyasətini formalaşdırmağa çalışır. ABŞ və Avropa Çinlə iqtisadi əlaqələrini davam etdirdikləri halda Tayvan ətrafında cərəyan edilən hadisələrdə Pekini ittiham edirlər.

Avropa İttifaqının xarici siyasət məsələləri üzrə komissarı Jozep Borrel Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin hərbi gəmilərinin Tayvan ətrafına göndərilməsi vacibliyini bildirib. Həmin gəmilər Tayvan adası ətrafında patrul xidməti göstərməlidirlər. Borrel Fransanın “Journal du Dimanche” dərgisinə verdiyi Avropanın Tayvan ətrafında fəallaşmasının önəmli olduğunu bildirib. ABŞ hərbi gəmiləri hazırda Tayvan adası ətrafında patrul xidməti göstərirlər.

Jozep Borrel Çinin durdurulması vacibliyini bildirərkən, Avropa İttifaqının iki əsas dövləti – Fransa və Almaniya Pekinlə dialoqu genişləndirməyin tərəfdarıdırlar. Almaniya kansleri Olaf Şoltsun və Fransa prezident Emmanuel Makronun bir müddət əvvəl Çinə səfərləri də bundan xəbər verir. Makron Çindən Fransaya qayıtdıqdan sonra Avropanın Tayvan məsələsində ABŞ-ın siyasətini dəstəkləməməsi vacibliyini bildirdi. Şolts da Tayvana görə Avropanın Çinlə qarşıdurmasının əleyhinədir. ABŞ-ın ən yaxın müttəfiqlərindən Böyük Britaniya da ehtiyatlı mövqenin tərəfdarıdır. Böyük Britaniyanın xarici işlər naziri Ceyms Kleverli Çinə qarşı “soyuq müharibənin” elan edilməsinin yanlış qərar olacağını vurğulayıb.

Belə olan halda Borrel nədən Avropanın Tayvan adası ətrafında fəallaşması gərəkliyini bildirib? Görünür, Borrel Avropanın ABŞ-dan geri qalmasını istəməyərək patrul gəmilərinin birgə xidmətinə üstünlük verir. Çin Xarici İşlər Nazirliyi Borrelin təşəbbüsünü tənqid edib. Pekinin xəbərdarlığı Brüsseldə mövzuyla bağlı müxtəlif mülahizələrə səbəb olub. Avropalıların bir qismi Tayvanla bağlı Brüsselin ABŞ-Çin qarşıdurmasından məsafə saxlaması gərəkliyini ifadə edib. Bu qrupun fikrincə, diqqəti Ukrayna müharibəsindən yayındırmaq olmaz. Onların fikrincə, Avropanın həm Rusiya, həm də Çinlə mübarizə aparması doğru deyil. Ancaq fərqli düşünənlər də var. Çin Tayvanı ələ keçirərsə, bu ölkənin bölgədə rolu artacaq və Pekin anti-Qərb qüvvələrinin liderlərindən birinə çevriləcək. Bu Brüssel üçün təhlükəli gedişatdır. Avropada Çinin Ukrayna məsələsində mövqeyindən narahatlıq da artır. Çexiyanın yeni prezidenti Petr Pavel ABŞ-ın “Politico” nəşrinə verdiyi müsahibədə Çinin Ukrayna müharibəsindən dividentlər qazandığını bildirib: “Pekin müharibənin bitməsində maraqlı deyil. Çünki müharibə davam etdikcə Rusiyanın Çindən asılılığı artır. Bu Pekinin maraqlarına cavab verir”. Həqiqətən müharibə olmasaydı, Çin Rusiyadan ucuz neft və qaz ala bilməyəcəkdi. Ukrayna müharibəsi Qərbi də yorur ki, bu da Çinin maraqlarına cavab verir.

Исследовательский центр "Атлас"

Rusiya, Çin və ABŞ-ın Mərkəzi Asiyada rəqabəti genişlənib. Bir müddət əvvəl Çinin Sian şəhərində Mərkəzi Asiya ölkələri və Çinin xarici işlər nazirlərinin dördüncü görüşü keçirilib. Xarici işlər nazirləri bu ay liderlərin görüşünü hazırlamaq məqsədilə bir araya gəliblər. “Mərkəzi Asiya – Çin” dövlət başçılarının birinci sammitində əməkdaşlığın müxtəlif istiqamətləri müzakirə olunacaq. Çin və Mərkəzi Asiya dövlətləri ikitərəfli əməkdaşlığı genişləndirmək istəyirlər. Bundan başqa bu ölkələrin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində əməkdaşlıq və “bir kəmər, bir yol” təşəbbüsünün reallaşmasıyla baglı fikir mübadiləsi aparacaqlar.

Çin tələsir. Pekin Mərkəzi Asiya uğrunda mübarizədə iki rəqibi – Rusiya və Amerika Birləşmiş Ştatlarını qabaqlamağa çalışır. Rusiya Ukraynada apardığı işğalçı müharibə fonunda Mərkəzi Asiya istiqamətində tam gücüylə fəaliyyət göstərə bilmir. Bu Çinin maraqlarına cavab verir. Boşluğu Çinlə yanaşı ABŞ və Avropa İttifaqı doldurmağa çalışır. Pekin Vaşinqtonla Brüsselin uyğurlara verdiyi dəstəkdən də narahatdır.

Çin Mərkəzi Asiya ölkələrini “bir kəmər, bir yol” layihəsinə cəlb etməklə özünə yaxın tutmaq istəyir. Ancaq buna mane olan amillər var. Birincisi, ilk mərhələdə layihənin reallaşmasına pandemiya mane oldu. İkincisi, Rusiyanın Ukraynada başlatdığı müharibə də Pekinin layihəsinə zərər vurdu. Çünki Çindən Avropaya məhsullar dəmir yolları ilə Mərkəzi Asiya və Rusiya üzərindən daşınmalı idi. Avropa İttifaqı Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar tətbiq etdiyinə görə məhsulların bu istiqamət üzərindən çatdırılması çətinləşib.

Buna baxmayaraq, Pekin əvvəlkitək Mərkəzi Asiyanı diqqət mərkəzində saxlamaq istəyir. Mərkəzi Asiyanın zənginlikləri Çin üçün vacibdir. Çinin Mərkəzi Asiya ölkələrinə milyardlarla dollar investisiyaları var. Çinin Mərkəzi Asiya ölkələrinə investisiyaları bu ilin başlanğıcı üçün 15 milyard dolara çatıb. Çinin Mərkəzi Asiya ölkələri ilə 2022-ci ildə ticarət mübadiləsi 70 milyard dolları keçib. Pekin ehtiyat edir ki, Mərkəzi Asiya qarışsa, Çinin investisiyaları təhlükə altında olacaq. Pekin bu baxımdan ABŞ-la yanaşı radikal islamçı qüvvələrin fəallaşmasından çəkinir. Bu qüvvələrin Mərkəzi Asiyada fəallaşması ehtimalı Çinə ciddi təhlükə yaradcaq. Çinin Əfqanıstanın Taliban rejimi ilə əməkdaşlığının məqsədlərindən biri də Əfqanıstan ərazisindən Mərkəzi Asiyaya islamçıların keçidinin qarşısının alınmasıdır.

Bu arada, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin müdafiə nazirlərinin toplantısı keçirilib. Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu ABŞ və digər Qərb ölkələrinin Mərkəzi Asiya üçün təhlükə mənbəyi olduğunu vurğulayıb. Şoyqu Mərkəzi Asiya ölkələrinə ABŞ-a qarşı müqavimət göstərməsi vacibliyini bildirib. Bu Rusiyanın Mərkəzi Asiya ölkələrinin daxili işlərinə qarışmasıdır. Kreml Mərkəzi Asiya ölkələrinin xarici və təhlükəsizlik siyasətini müəyyənləşdirmək istəyir. Rusiya Qırğızıstan və Tacikistanda hərbi bazalarını gücləndirmək qərarını verib. Moskva da Pekin kimi ABŞ-ın Çinə artan marağından narahatdır. ABŞ-ın məşhir “The Wall Street Journal” dərgisində yayımlanan məqaləyə görə, həqiqətən ABŞ Mərkəzi Asiyada hərbi qüvvələrini yerləşdirməyə məkan axtarır.

Исследовательский центр "Атлас"

32 депутата израильского парламента обратились в МИД страны по поводу Южного Азербайджана. Они просили МИД Израиля обратить внимание на усиление репрессивных мер Тегерана против иранской оппозиции и южных азербайджанцев. В обращении депутатов есть такие фразы: «Азербайджанцы являются самой многочисленной нацией в Иране, насчитывающей более 20 миллионов человек. Режим проводит политику культурного геноцида, ограничивая права азербайджанцев на изучение и передачу своего наследия, на обучение азербайджанскому языку и даже на регистрацию своих детей».

Обращение 32 депутатов израильского парламента в МИД страны по поводу Южного Азербайджана является историческим событием. Во-первых, 32 депутата составляют четверть всех членов израильского парламента. Это число может увеличиться. После исламской революции в Иране Израиль был объявлен вражеским государством. Однако во времена шахского режима в Иране Тегеран имел тесные отношения с Израилем. Иран и Израиль были двумя главными союзниками США в регионе. После того, как режим в Иране объявил Израиль враждебной страной, Израиль усилил борьбу против режима в Иране. Ядерная деятельность Ирана в первую очередь касается Израиля. Потому что, если Иран получит ядерное оружие, Израиль станет мишенью. Поэтому правительство Израиля и израильские депутаты хотят, чтобы в Иране сменился режим и сформировалась народная власть в этой стране. Второй, Израиль внимательно следит за процессами в Иране и справедливо сделал вывод, что азербайджанцы, проживающие в Иране, являются одной из главных сил. Эта сила находится на уровне, который ослабит теократический режим в Иране. Режим в Иране больше всего боится азербайджанских активистов, и именно азербайджанцев арестовывают больше всего. Поэтому Исраи счел необходимым уделить внимание теме Южного Азербайджана.

Повышенное внимание Израиля к Южному Азербайджану обеспокоило сторонников шаха, выступающих против него, а также иранский режим. Реза Пехлеви, сын бывшего шаха Ирана Мохаммадреза Пехлеви, назвал неприемлемым актом обращение 32 депутатов израильского парламента в МИД страны по поводу Южного Азербайджана. Пехлеви расценил это обращение депутатов израильского Кнессета как шаг против территориальной целостности Ирана: «Подобные глупые заявления полностью противоречат позициям израильских руководителей и высокопоставленных лиц на моих встречах с ними. Сегодня я выразил свою озабоченность и озабоченность моих соотечественников по этому поводу нашим друзьям в Иерусалиме. Обращение депутатов отвечает интересам иранских властей». Пехлеви попросил государство Израиль внести ясность в вопрос и сделать заявление по поводу действия, бросающего тень на дружбу между ирано-израильскими народами.

Отец и дед Резы Пехлеви притесняли азербайджанцев не меньше, чем режим в Иране. Во время правления шаха были убиты тысячи азербайджанцев, а тюрьмы были заполнены невиновными людьми. Внук Пехлеви должен в первую очередь признать ошибки шахского режима, мягко говоря, и подчеркнуть, что они не должны повторяться в будущем. Однако вместо этого он разозлился на Израиль, который придавал значение фактору Южного Азербайджана. Однако некоторое время назад Пехлеви счел необходимым посетить Израиль. Вероятно, Пехлеви ошибочно полагал, что если его пригласят в Израиль, то его примут как главную альтернативу иранскому режиму. Пехлеви и его сторонники в последние месяцы активизировались, пытаясь представить себя главной альтернативой действующему режиму в Иране, участвуя в различных форумах и конференциях. Несмотря на это, выходцы из Южного Азербайджана, которые нашли политическое убежище в странах Запада и годами борются против иранского режима, активизировали свою деятельность и не видят в Пехлеви альтернативы режиму в Иране. Несмотря на диалог с Пехлеви, Израиль и страны Запада считают необходимым установить контакт со всеми силами, выступающими против иранского режима. Это правильная стратегия. Потому что разные национальности, борющиеся против режима в Иране, в том числе и азербайджанцы, борются за демократию, права человека и национальные права. Они не борются за восстановление династии Пехлеви у власти.

Исследовательский центр "Атлас"

Мировая пресса пытается проанализировать результаты телефонного разговора президента Украины Владимира Зеленского и лидера Китая Си Цзиньпина. В статье, опубликованной в известном американском журнале «Вашингтон пост», говорилось, что китайский лидер пытался показать себя миротворцем, позвонив в Киев.

Во-первых, Си Цзиньпин пытается нормализовать отношения с Западом, позвонив Владимиру Зеленскому. Потому что Вашингтон и Брюссель хотят, чтобы Пекин раскрыл конкретную позицию в отношении российско-украинской войны. Во-вторых, после двухдневного визита Си Цзиньпина в Россию и его встречи с владельцем Кремля Владимиром Путиным он должен был связаться с президентом Украины Владимиром Зеленским. Тем самым Пекин должен был показать, что диалог ведется с обеими сторонами. Это диктует и план Пекина из 12 пунктов по прекращению войны. С другой стороны, Китаю следует активизировать свою деятельность в качестве одного из 5 постоянных членов Совета Безопасности ООН. В украинскую войну так или иначе были вовлечены 4 постоянных члена Совбеза ООН, только Китай пытался держать дистанцию, но в итоге Пекин был вынужден активизироваться.

Си Цзиньпин позвонил в Киев только на 400-й день войны. До сих пор Си Цзиньпин избегал контактов с Владимиром Зеленским. В статье, опубликованной в издании «Политико», говорилось, что Китай воздерживается от поставок в Россию вооружения и военной техники. Пекин опасается западных санкций. Тем не менее Китай решил расширить сотрудничество с Россией.

Пекин пытается заменить Запад в этой области, усилив свои посреднические инициативы. Примирение Пекина между Ираном и Саудовской Аравией является примером этого. Переговоры между этими двумя государствами проходили в Пекине. Си Цзиньпин также активизировал свою деятельность по прекращению войны на Украине, установив контакты с Москвой и Киевом. Но Запад не позволит Пекину выступить посредником. Хотя Пекин говорит, что «война должна прекратиться», он не говорит, что российская армия должна покинуть территорию Украины. Без этого война не остановится. Хотя Пекин и признает территориальную целостность Украины, он воздерживается от выражения своей позиции по поводу территорий, оккупированных Россией.

Киев не примет посредничество Пекина таким образом. Тем не менее президент Украины Владимир Зеленский продолжит диалог с лидером Китая Си Цзиньпином. Зеленскому это нужно для того, чтобы Пекин не стал полностью на сторону Кремля и Китай не решил продавать России какую-либо технику.

Исследовательский центр "Атлас"

Генеральный секретарь НАТО Йенс Столтенберг говорил о ядерной угрозе в одном из своих последних выступлений. Известно, что в последние месяцы Россия угрожала Западу ядерным оружием. Президент России Владимир Путин и окружающие его чиновники неоднократно угрожали странам Запада ядерным оружием. Это связано с неудачами России в украинской войне. Потому что, если бы Кремль добился своих целей в Украине, российским чиновникам не было бы нужды угрожать Западу ядерным оружием. Однако и в России понимают, что страны, которых пытаются запугать ядерным оружием, тоже имеют ядерное оружие.  

Помимо России, озабоченность международного мира вызвала ядерная деятельность Китая, Ирана и Северной Кореи. С этим и связан главный страх генсека НАТО: «Глобальная безопасность также сталкивается с угрозами, Китай стремительно наращивает свой ядерный арсенал, не обеспечивая никакой прозрачности своих возможностей, а Иран и Северная Корея открыто развивают свои ядерные программы». По словам Йенса Столтенберга, наряду с ядерным и другим оружием появляются также искусственный интеллект и новые технологии, которые также создают риски, которые нельзя игнорировать: «Наш мир стал более опасным и менее предсказуемым».

По словам Столтенберга, подписанные в последние годы соглашения по ядерной безопасности находятся под угрозой, то есть эти соглашения недействительны: «Эти соглашения были подписаны не между друзьями, а между соперниками. И большинство из этих контрактов нам удалось подписать в самый разгар напряжения. Это было во времена «холодной войны» и может случиться сейчас.

Столтенберг подчеркнул, что к 2035 году у Китая будет 1500 ядерных боеголовок. Говоря о политике Пекина, Столтенберг сказал, что Китай несет глобальную ответственность как глобальная держава. Судя по всему, Столтенберг сказал это потому, что Китай, в отличие от США и России, не подписал договоров по ядерному оружию и чувствует себя комфортно. В годы холодной войны договоры о сокращении и контроле ядерных вооружений были подписаны между двумя главными соперниками — США и СССР. Поскольку на Китай в те годы не обращали внимания, Пекин использовал вакуум в своих целях. В нынешних конфликтных условиях в международном мире Китай не подпишет ни одного международного соглашения о контроле над производством ядерного оружия. Это противоречит интересам Пекина.

Между тем газета «Вашингтон пост», ссылаясь на просочившиеся документы Пентагона, сообщила, что китайские военные готовятся производить беспилотные летательные аппараты, которые в три раза быстрее звука и могут вести разведку на больших высотах. В статье написано, что технологические достижения китайской армии вызывают немало удивления и изумления. Китай может атаковать военные корабли США вокруг Тайваня и близлежащих военных баз США с помощью своих новых передовых беспилотников и ракет.

Исследовательский центр "Атлас"

ABŞ Konqresinin bir qrup ermənipərəst konqresmeni yenə fəallaşıb, Azərbaycanın Ermənistanla sərhədlərini nəzarət altına alınmasına qarşı bəyanatlar verirlər. Halbuki, Konqres Ermənistanın siyasəti ilə bağlı sərt bəyanat verməlidir.

ABŞ Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyaları nəzarət altında saxlamağa çalışır. Çünki, Vaşinqton hesab edir ki, Rusiyaya qonşu olan bir qisim ölkə sanksiyaları nəzərə almırlar. Bu baxımdan ABŞ maliyyə nazirinin müavini Elzabet Rozenberqin Mərkəzi Asiya ölkələrinə səfəri diqqət mərkəzindədir. O keçirdiyi görüşlərdə Mərkəzi Asiya ölkələrini Rusiyanın sanksiya altında olan şirkətləriylə əməkdaşlıqdan çəkindirməyə çalışıb. Bundan əvvəl Mərkəzi Asiya ölkələrinə dövlət katibi Entoni Blinken və digər amerikalı rəsmilər səfər etmişdilər. Onlar da səfər etdikləri ölkələri Rusiyanın sanksiya altında olan şirkətləriylə əməkdaşlıqdan imtinaya çağırmışdılar. Avropa İttifaqının nümayənlərinin də Mərkəzi Asiya ölkələrinə səfərləri qeydə alınıb.

ABŞ və Avropa İttifaqı bir sıra dövlətlərə seçim təklif edib: Ya dünya iqtisadiyyatı çərçivəsində əməkdaşlığa davam etmək, ya da Rusiyaya maddi dəstək qarşılığında məhrumiyyətlərlə üzləşmək. Vaşinqton və Brüsseldə hesab edirlər ki, bir qisim dövlətin Rusiya ilə idxal-ixrac əməliyyatları artıb. Bu da Vaşinqton və Brüsseldə şübyə yaradıb ki, həmin dövlətlər ABŞ və Avropadan aldıqları məhsulları sonradan Rusiyaya satırlar. ABŞ Maliyyə Nazirliyinin siyahısında şübhəli 18 dövlətin adı çəkilib. Bunların içərisində Mərkəzi Asiya ölkələri ilə yanaşı Ermənistan da yer alıb. Ermənistanın son aylarda Rusiyaya ixracı xeyli dərəcədə artıb. Bu Qərbdə şübhələr yaradıb ki, Ermənistan Kremlin istəyi ilə Qərb ölkələrindən aldığı məhsulları Rusiyaya ötürür. Mexanizm belədir: Rusiyanın sanksiya altında olan şirkətləri lazımi avadanlıqları əldə etmək üçün Ermənistan banklarına pul köçürür, həmin pulla Ermənistan Qərbdən gərəkli avadanlıqları alaraq Rusiyaya ötürür. Ermənistandan fərqli olaraq Qazaxıstan Rusiya ilə ixdal-ixrac əməliyyatlarında ehtiyatlı mövqeyə üstünlük verməyə çalışır. Təsadüfi deyil ki, Astana bir müddət əvvəl Moskvadakı ticarət nümayəndəliyini qapadıb.

Vaşinqton Pekinin də Rusiyanı sanksiyalardan qurtarmağa çalışdığını müşahidə edir. Çinin nəhəng şirkətləri Qərb sanksiyalarıyla hesablaşaraq Rusiya ilə ticarətə diqqət yetirirlər. Çünki Çinin həmin şirkətləri Qərbin sanksiyaları ilə üzləşmək istəmirlər. Bu halda həmin şirkətlər ABŞ və Avropa bazarını itirə bilərlər. Buna baxmayaraq, rəsmi Pekinin regional siyasəti Rusiyanın xeyrinədir və Kreml bu yolla sanksiyalardan qurtulmağa çalışır. Misal üçün Pekinin Səudiyyə Ərəbistanı ilə İranı barışdırması Moskvanın işinə yarayıb. Pekin Körfəz ölkələriylə sıx əlaqələr qurmaqla ABŞ-ın bu bölgəyə təsirini azaltmağa çalışır. Belə olan halda körfəz ölkələri həm İran, həm də Rusiya ilə əlaqələr qurmağa başlayırlar. Səudiyyə Ərəbistanı martın ilk 10 günündə Rusiyadan 2.5 milyon ton dizel yanacağı alıb. Vaşinqtonda şübhələnirlər ki, Səudiyyə Ərəbistanı Rusiyadan aldığı nefti emal etdikdən sonra müxtəlif ölkələrə satır. Bu səbəbdən Vaşinqton Ər-Riyadla dialoq genişləndirib. Pekinin vasitəçilik təşəbbüsləri və körfəz ölkələrinin İranla dialoqu Vaşinqtonda narahatlıq doğurub.

Исследовательский центр "Атлас"

Ukrayna xarici işlər nazirinin birinci müavini Əminə Cabbarovanın bir müddət əvvəl Hindistana işgüzar səfəri beynəlxalq medianın diqqət mərkəzində olub. Əminə Cabbarova Hindistanın xarici işlər nazirinin müavini Minakşi Lexi və baş nazirin milli təhlükəsizlik üzrə müşavirinin müavini Vikram Misri ilə görüşüb. Dehlidə iki ölkə arasında ikitərəfli əməkdaşlığın gücləndirilməsi, ticarət-iqtisadi, elmi-texniki, sənaye və mədəni əməkdaşlıq üzrə hökumətlərarası Ukrayna-Hindistan komissiyasının işinin bərpası müzakirə edilib. Cabbarovanın sözlərinə görə, görüşlər zamanı o Hindistan hökumətini Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin sülh formulunu dəstəkləməyə çağırıb.

Kiyev Çinin Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığını gücləndirməsindən narahatdır. Çinin Fransadakı səfiri Lou Şaye Fransanın “LCI” telekanalına danışarkən Krımı “rus əsilli” adlandırması Kiyevin Pekinin siyasəti ilə bağlı narahatlığını artırıb. Çin səfiri ümumiyyətlə müstəqilliyini qazanan keçmiş sovet ölkələrinin “beynəlxalq hüquqda effektiv statusunun olmadığını” da bildirib. Çinli diplomatın sözlərinə  görə, müstəqilliyini qazanan dövlətlərin “suveren ölkə statusunu reallaşdıracaq heç bir beynəlxalq müqavilə yoxdur”. Çinli səfirin “məntiqinə” görə Ukrayna, Gürcüstan, Azərbaycan və SSRİ-nin tərkibində olan keçmiş respublikaların müstəqilliyi nominal xarakter daşıyır. Ukraynanın Fransadakı səfiri Vadim Omelçenko çinli diplomatın açıqlamalarına sərt reaksiya verib. Ukraynalı diplomatı deyib ki, çinli həmkarının coğrafiya ilə bağlı problemləri var. Ukrayna səfiri çinli diplomatın Pekinin Ukraynanın ərazi bütövlüyünü tanımasıyla bağlı siyasətinə ziddiyət təşkil etdiyini bildirib.

Çinin müdafiə naziri Li Şanfunun bir müddət əvvəl Moksvaya iki günlük səfəri zamanı rusiyalı həmkarı Sergey Şoyqu ilə müzakirə aparması, Kreml sahibi Vladimir Putinlə görüşü də Kiyevin diqqətini çəkib. Buna görə də Kiyev Çinin bölgədəki rəqibləriylə əməkdaşlığı gücləndirməyə qərar verib. Bu rəqiblərin başında Hindistan gəlir. Dehli neytral xarici siyasət yürüdür. Pekin Rusiya və Ukrayna arasında vasitəçilik təklif edərkən, Dehli bu məsələlərə qarışmır. Dehli də Pekin kimi müharibənin başa çatmasını istəyir, ancaq bunun üçün xüsusi fəallıq göstərmir. Kiyev Yaponiyanın baş naziri kimi Hindistanın baş naziri Narendra Modinin də Kiyevə səfər etməsini istəyir. Bu səfərin reallaşması problematikdir. Çünki Modi Kiyevə səfər edib Moskvaya getməsə, bu Hindistanın neytrallığının pozulması demək olacaq. Dehli neytrallığının pozulmasını istəmir. Digər tərəfdən Modi həm Kiyevə, həm də Moskvaya səfər edərsə, o Çin lideri Tsi Cinpin kimi müharibənin dayandırılmasıyla bağlı hansısa açıqlamalar verməli, plan təklif etməlidir. Pekinin 11 maddəlik planı var, Dehlinin isə belə bir planı yoxdur.

Vaşinqton da Dehlinin Ukraynanın mövqeyini fəal müdafiə etməsini istəyir. Dehli son illərdə ABŞ-la tərəfdaşlığını gücləndirib. Hindistan Rusiyadan müəyyən silah növləri alsa da, ABŞ və Avropa ölkələrinin hərbi texnikasına daha çox maraq göstərir. Buna baxmayaraq, Dehli Moskva ilə də dialoqu davam etdirməyə üstünlük verir. Hindistanın xarici işlər naziri Subramanyam Cayşankar Qərbin Hindistanın Ukrayna ilə bağlı mövqeyilə barışmalı olduğunu bildirib: “Avropada elə bilirlər ki, onlara aid problemlərin həll ilə dünya məşğul olmalı, Asiya isə problemlərini özü həll etməlidir”. Bu o deməkdir ki, Dehli Ukrayna müharibəsiylə bağlı sülh çağırışlarından başqa daha fəal siyasət yürütməyəcək.

Müharibəyə qədər Ukraynada minlərlə tələbə təhsil alırdı. Müharibə başladıqdan sonra tələbələrin mütləq əksəriyyəti geri qayıtdı. Müharibənin getdiyi şəhərlərin bir qismində hindli tələblərin geri qayıdışı çətinləşmişdi. Onlar üçün ciddi təhlükə yaranmışdı. Dehli Moskva ilə danışıqlar nəticəsində mühasirəyə düşən tələbələrinin geri qayıdışını təmin etdi. Müharibənin bitişi ilə Ukrayna hindli tələbələrin yenidən Ukraynada təhsil almasını istəyərdi. Bunun reallaşması yalnız müharibə bitdikdən sonra mümkündür.

Исследовательский центр "Атлас"

«Политико» со ссылкой на свои источники в дипломатических кругах опубликовало статью о том, что Иран ведет секретные переговоры с Россией и Китаем относительно поставок топливных компонентов для баллистических ракет. Согласно статье, Иран пытается получить перхлорат аммония из России и Китая. Сообщалось, что Тегеран провел ряд переговоров с официальными лицами как государств, так и государственных компаний, в том числе компании "Анозит". О результатах переговоров в статье ничего не написано.

Если эта информация подтвердится, это будет нарушением санкций ООН против Ирана. Потому что так называемые Россия и Китай выступают против ядерной программы Ирана. Однако Тегеран провел ряд переговоров с официальными лицами как государств, так и государственных компаний, в том числе компании "Анозит". Результаты переговоров не ясны.

После революции 1979 года в Иране ядерная проблема стала актуальной. Тегеран сначала пытался достроить недостроенные с эпохи шаха АЭС, а на втором этапе расширил процесс обогащения урана. После того, как соседний Пакистан приобрел ядерное оружие, Иран также рассматривал возможность приобретения такого же оружия. С этой целью был установлен контакт с Абдул-Ханом, создателем ядерного оружия в Пакистане, и с использованием его возможностей были ускорены ядерные исследования. После того, как об этом узнал Запад, он помешал пакистанскому ученому передать ядерные секреты Ирану. Абдул Хан некоторое время находился под домашним арестом в Пакистане. Пакистанский ученый умер от коронавируса в 2021 году в возрасте 85 лет.

По логике вещей Москва и Пекин не должны быть заинтересованы в расширении ядерной программы Ирана. Этому есть две причины. Во-первых, ядерная держава обычно не заинтересована в увеличении числа ядерных держав по соседству. Во-вторых, Россия и Китай подписали Договор о нераспространении ядерного оружия.

Тем не менее Москва и Пекин хотят усилить сопротивление Ирана США и Израилю. Иран в последние годы стал стратегическим партнером России и Китая. Эти 3 страны объединяет антизападная политика. Москва и Пекин считают, что в случае поражения Ирана антизападный блок ослабнет. Поэтому, хотя Москва и Пекин выступают против ядерной программы Ирана, они заинтересованы в том, чтобы у Ирана было ядерное оружие. После того, как Иран обзаведется ядерным оружием, США или Израилю будет сложно подчинить себе это государство. Это отвечает интересам России и Китая.

Исследовательский центр "Атлас"

Fransa prezidenti Emmanuel Makronun bir müddət əvvəl Çinə səfəri ABŞ-ın siyasi və ekspert dairələrində müzakirə predmeti olaraq qalır. Vaşinqton bu səfərin Qərbin xeyrinə olmadığı və fayda vermədiyi qənaətindədir. Vaşinqtonda hesab edirlər ki, Fransa prezidenti Çinə güzəştə getməyə hazırdır.

Emmanuel Makron Çinə səfərini yekunlaşdırdıqdan sonra o Tayvan mövzusunda mübahisəli müsahibə verərək ABŞ-ın müttəfiqi olmağın “vassal” olmaq anlamına gəlmədiyini söyləyib: “Müttəfiq olmaq vassal olmaq demək deyil… bu, bizim özümüz haqqında düşünməl haqqımızın olmadığı anlamına gəlmir”. Emmanuel Makron həmçinin deyib ki, “Fransa Tayvanda mövcud status-kvonun tərəfdarıdır” və “vəziyyətin sülh yolu ilə həllinə” çalışır.

Makron bununla demək istəyib ki, Fransa və digər Avropa ölkələri ABŞ-ın Tayvan məsələsində Çinlə qarşıdurmanın tərəfdarı olmamalıdırlar. Halbuki, Makronun Pekinə səfərinin məqsədi Çini Rusiyaya dəstəktən imtinaya dəvət etmək olmalı idi. Makron isə Pekindən geri döndükdən sonra Ukrayna əvəzinə Tayvandan danışıb. Tsi Cinpin Makronla geniş fikir mübadiləsi aparsa da, Ukrayna məsələsində əvvəlki mövqeyindən geri çəkilməyib. Maraqlıdır ki, Emmanuel Makron Pekindən qayıtdıqdan sonra Çini deyil, ABŞ-ın siyasətini tənqid etməyə başlayıb.

Makron Avropanın ABŞ-la bərabərhüquqlu münasibətlərin qurulmasını tərəfdarı kimi çıxış edib. Bu o deməkdir ki, Makron ABŞ-ın Avropadakı hegemonluğunu qəbul etmir. Makron Avropanın güc mərkəzinə çevrilməsinin tərəfdarıdır. Fransa prezidenti hesab edir ki, bunun üçün zaman yetişib.

Makronun son açıqlamaları ABŞ-ın siyasi dairələrində böyük narazılıq yaradıb. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Tramp Makronu aşağılamaqdan çəkinməyib. Respublikaçı senator Marko Rubio isə Makrona məsləhət görüb ki, Avropa ABŞ-ın dəstəyi olmadan Ukraynanı dəstəkləsin.

Fransanın keçmiş liderləri də Avropanın ABŞ-dan uzaqlaşmasını dəstəkləyirdilər. Ancaq heç bir nəticə hasil etmirdilər. Çünki İkinci Dünya müharibəsindən sonra Avropanın yenidən formalaşmasında, iqtisadiyyatının bərpasında və təhlükəsizlik sisteminin qurulmasında ABŞ-ın müsətsna rolu olub və Vaşinqton bu rolundan imtina etmək istəmir. Digər tərəfdən Avropa ölkələri Amerikasız keçinə bilmirlər. Misal üçün 1990-cı illərin əvvəllərində keçmiş Yuqoslaviyada müharibə başlayanda Avropa ölkələri aciz qaldılar, məsələyə ABŞ qarışdıqdan sonra vəziyyət sabitləşdi. Digər tərəfdən Avropa ölkələrinin bir qismi Fransa prezidentinin təklfiləri ilə razı deyillər. Misal üçün Polşa ABŞ-la strateji tərəfdaşlıqdan imtina etməyi planlaşdırmır.

Исследовательский центр "Атлас"

“Böyük yeddilərin” (G7) xarici işlər nazirlərinin Yaponiyada toplantısı başa çatıb. Bundan sonra G7 ölkələrinin liderlərinin toplantısı olacaq. Liderlər 19-21 may tarixlərində Yaponiyanın Xirosima şəhərində görüşəcəklər. Yaponiya həmin sammitə Hindistan, Avstraliya, Braziliya, Cənubi Koreya və Vyetnamın liderlərini də dəvət edəcək.

Xarici işlər nazirlərinin görüşündə iki ana mövzu olub. Nazirlər Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsini və Moskvaya qarşı sanksiyaların sərtləşdirilməsini və Çinin bölgədə artan hərbi gücünə qarşı birgə fəaliyyət mexanizmlərini müzakirə ediblər. Şimali Koreyanın raket proqramının bölgə ölkələri üçün təhlükə yaratması barədə də fikir mübadiləsi aparılıb.

Yaponiyadakı toplantıda Fransa prezidenti Emmanuel Makronun və Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbokun Çinə səfərinin nəticələri də müzakirə olunub. Bəllidir ki, bu səfərlərin müsbət nəticəsi olmayıb. Çin Rusiya ilə strateji tərəfdaşlığı gücləndirməkdə və Tayvanı ələ keçirməkdə qərarlıdır. Yaponiyada toplantı davam edərkən Çinin müdafiə naziri Moskvada rusiyalı həmkarı və Kreml sahibi ilə görüş keçirirdi. Bu Çinlə Rusiyanın G7 ölkələrinə mesajıydı ki, “Sizin birliyinizə qarşı bizim birliyimiz mövcuddur”. G7 toplantısına ev sahibliyi edən Yaponiya Rusiyaya qarşı ən sərt sanksiyaların qəbuluna tərəfdardır. Tokio Rusiyanın Kurl adaları ətrafında artan hərbi təlimlərini də özü üçün təhlükə kimi qiymətləndirir. Tokio Kiyevə maliyyə dəstəyini artıracağını bəyan edib.

G7 xarici işlər nazirləri birgə bəyanatda Tayvanın status-kvosunun güc yolu ilə dəyişdirilməsinin əleyhinə olduqlarını bildiriblər. Birgə bəyanatda G7 ölkələrinin Çinin əsas rəqibi Hindistanla hərtərəfli əməkdaşlığa tərəfdar olduqları açıqlanıb. Bununla “böyük yeddilər” Asiyada onların düşməni ilə dostunun kim olduğuna eyham vurublar.

G7 ölkələrinin xarici işlər nazirləri “vahid Çin” siyasəti ilə bağlı mövqelərini  dəyişməsələr də, Çin lideri Tsi Cinpinin “Tayvanı nə yolla olursa-olsun Çinə birləşdirəcəyik” açıqlamalarından narahatdırlar. G7 ölkələri Tayvan məsələsinin danışıqlar yolu ilə həllini istəyirlər. Pekin isə deyir ki, danışıqlar nəticə verməsə, hərbi yoldan istifadə edəcək. Məsələ burasındadır ki, Pekinlə Tayvan rəhbərliyi arasında danışıqlar da aparılmır. Bu isə müharibə risqini artırır. Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbok bildirib ki, ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenlə Çinin xarici işlər naziri Qin Qanq arasında planlanan görüş gərginliyi azalda bilər. Ancaq bu görüş dəfələrlə təxirə salınıb. Entoni Blinkenin fevral ayının əvvəlində Pekinə planlanan səfəri Çinin kəşfiyyat şarlarının ABŞ səmasında vurulmasından sonra təxirə salınıb.

Исследовательский центр "Атлас"