Category: Analyses

Russia has faced harsh sanctions from the United States and the European Union after launching a war of aggression against Ukraine. The Kremlin's sources of income and currency reserves have decreased. For this reason, the Kremlin has proposed the use of national currency units instead of dollars in economic and trade exchanges with a number of countries. The Kremlin held talks with Beijing, Ankara and other capitals on this topic. Although verbal agreements have been reached in negotiations, abandoning the dollar in trade exchanges is not an easy task. Trade in dollars has been formed for many decades.

Nevertheless, Brazilian President Lula da Silva also joined Kerm in speaking out against the dominance of the dollar in international trade. He proposed developing trade in national currencies and creating new financial instruments. The left-wing president of Brazil said in one of his speeches: "Why should all countries be tied to the dollar in trade?" Why can't we attach it to our currencies? In general, who decided that after abandoning the gold standard, the currency should be the dollar, not the yuan, real or peso?" Lula da Silva proposed to consider an alternative to the dollar in settlements between the BRICS countries (Brazil, Russia, India, China and South Africa). He admitted that it is difficult and unusual for many and emphasized not to rush in this matter.

The president of Brazil also discussed the issue of abandoning the dollar during his visit to China. Beijing is also interested in discussing this issue. China, like Brazil, is on the side of abandoning the dollar in trade exchanges. In general, the Brazilian president was satisfied with his visit to China. Speaking about the importance of cooperation between the energy companies of the two countries, Lula de Silva held meetings in the offices of large companies in Shanghai as well as in Beijing. Lula de Silva and Chinese President Xi Jinping signed 13 joint agreements. Opportunities for cooperation in the field of agriculture were also explored between the two countries. China is one of the main countries in the agricultural development of Brazil. On the other hand, China is playing an important role in the re-industrialization of Brazil. Brazil exports more to China than to the United States and Europe.

Washington is worried about the rapprochement between Brazil and China, including the policy of rejecting the dollar in trade exchanges of a number of countries with the support of Beijing. Beijing, together with countries like Russia and Brazil, is trying to weaken the unipolar world that the United States has been building for years. One of the main directions of the weakening of the unipolar world is the rejection of the dollar in trade.

"Atlas" Research Center

ABŞ Rusiya və Çinə qarşı qarşıdurmasında qonşusu Kanadanın dəstəyinə də arxalanır. Kanada Asiya bölgəsində NATO-ya bənzər strukturunun yaradılması təklifini irəli sürüb. Söhbət dörd dövlətin – ABŞ, Kanada, Cənubi və Yaponiyanın birliyindən gedir. Bu ABŞ, Asvtraliya, Hindistan və Yaponiya birliyinə bənzəməlidir.

Aydındır ki, Asiyada mövcud olan və planlanan birliklər Çinə qarışıdır. Pekin bu dövlətlərin nəticə əldə etməyəcəklərinə dair onları xəbərdar edib. Kanadanın təklif etdiyi birlik Çinlə yanaşı Rusiyanı da hədəf götürüb. “Kyodo” agentliyinin diplomatik mənbələrə istinadən yaydığı məlumatına görə, Kanadanın yeni birlik barədə təklifi Yaponiyanın baş naziri Fumio Kisidoya 2023-cü ilin yanvar ayında Ottavaya səfəri zamanı təqdim edilib.

Vaşinqton Kanadanın təklifini bəyənib. ABŞ adminstrasiyası son zamanlar Yaponiya ilə Cənubi Koreya arasında artan dialoqdan məmnundur. Cənubi Koreyanın lideri Yun Sok Yol Tokio ilə əməkdaşlığı dərinləşdirməyə çalışır. Bu Yaponiyanın da maraqlarına cavab verir. Halbuki, İkinci Dünya müharibəsindən sonra iki ölkə arasında uzun onilliklər münasibətlər gərgin olub. İkinci Dünya müharibəsi illərində Yaponiya Cənubi Koreyanı işğal etmiş və koreyalılar xeyli itki vermişdilər. İndinin özündə də iki ölkə arasında həll olunmamış məsələlər var. Seul müharibənin ağır nəticələrinə görə Tokiodan kompensasiya tələb edir. Mövcud problemlərə baxmayaraq, iki ölkə arasında dialoq genişlənib. Misal üçün iki ölkə bir neçə il əvvəl kəşfiyyat məlumatlarıyla bölüşmək barədə qərar veriblər.

Yaponiya ilə Cənubi Koreyanın əməkdaşlığa sövq edən iki mail var. Birinci amil Şimali Koreyanın nüvə başlıqlı raketlərin sayını artırması və bölgədə sınaqların sayını artırmasıdır. Bu həm Cənubi Koreyaya, həm də Yaponiyaya ciddi təhlükə yaradır. İkinci amil Çinin bölgədə artan hərbi gücüdür. Cənubi Koreyanın Yaponiya ilə yaxınlaşmasını Vaşinqtonla yanaşı Ottava da dəstəkləyir. May ayında Yaponiyanın Xirosimo şəhərində “böyük yeddilərin” sammiti keçiriləcək. Tokio sammitə Cənubi Koreyanın liderini də dəvət etməyi planlaşdırır. Bu sammitdə Ottava ilə Vaşinqtonun yeni birliyin yaradılması mövzusu da müzakirə olunacaq. Bu təklif dəstəklənsə də, reallaşması üçün zaman lazımdır.

Ottava ilə Pekinin münasibətləri 2018-ci ildən gərginləşib. Həmin ildə Kanadanın Vankuver şəhərində Çinə məxsus “Huawei Technologies” şirkətinin maliyyə direktoru həbs olunub. Çin vətəndaşının ABŞ-ın İrana qarşı sanksiya əleyhinə fəaliyyət göstərdiyi bildirilmişdi. Pekin buna cavab olaraq Kanadanın Çindəki iki iş adamını həbs etdi. Bundan sonra həbs olunan şəxslərin hamısı azad olundu və öz ölkələrinə qayıtdılar. Ancaq bu Kanada ilə Çin arasında münasibətlərin normallaşmasına şərait yaratmadı. Kanada ötən ildən başlayaraq Asiya və Sakit okean bölgəsində Çinə qarşı daha fəal siyasət yürütmənin vacibliyini irəli sürüb. Kanada bölgə ölkələri ilə ticarət əlaqələrini inkişaf etdirməklə yanaşı, Çinə müqavimət göstərən ölkələrə hərbi dəstəyi artırmağı da qərarlaşdırıb.

"Atlas" Research Center

After Japan's defeat in the Second World War, the Kuril Islands - Iturup, Kunashir, Shikotan, belonging to it, came under the control of the former USSR. Some time after the war, negotiations between Tokyo and Moscow began. In the 1960s, the then leadership of the USSR agreed to return two of the Kuril Islands to Japan in exchange for a peace treaty with Tokyo. But later there was a change of power in the USSR and the Kremlin forgot its promise.

After the collapse of the USSR, Tokyo started negotiations with Russia, which gained its independence. Russia's first president, Boris Yeltsin, was close to reaching an agreement with Tokyo over the islands. But Yeltsin's entourage did not allow it. After Vladimir Putin was elected president, he continued negotiations with Tokyo. However, unlike Yeltsin, Putin was not ready to compromise on the islands. Negotiations were not successful. Nevertheless, the dialogue between Tokyo and Moscow continued, economic relations and trade between the two countries expanded. The war of aggression launched by Russia against Ukraine also had a negative impact on relations with Japan.

Japan joined a series of Western sanctions against Russia, which negatively affected economic and trade relations. In addition, according to the clause added to the Constitution in the referendum held in Russia, land concessions were prohibited. This meant that Russia was legally prohibited from returning the islands to Japan. That is, even if Putin and others want to return the Kuril Islands to Japan one day, they will not be able to do so. The constitution prohibits the president from returning the Kuril Islands to Japan. After that, Tokyo realized that it was pointless to continue the dialogue with Moscow about the future fate of the islands.

Meanwhile, China also changed its position regarding the Kuril Islands in favor of Russia. For many years, China pursued a neutral policy on the Kuril Islands. Tensions on the border between China and the former USSR occurred in 1964. Starting from that year, Beijing refused to support Moscow's position on the Kuril Islands issue. China's then leader Mao Zedong actually supported Japan's policy on the islands. For many years, Beijing did not express a position regarding the Kuril Islands. However, after 59 years, Beijing changed its position in favor of Moscow. Chinese leader Xi Jinping said after the meeting with Vladimir Putin in Moscow that he will no longer support Japan's position on the Kuril Islands issue.

"Atlas" Research Center

Azerbaijan-Kazakhstan relations have entered the stage of strategic alliance. The visit of Azerbaijani President Ilham Aliyev to Kazakhstan on April 10 was aimed at further strengthening this alliance. President of Kazakhstan Kasim-Jomart Tokayev and President of Azerbaijan Ilham Aliyev signed a joint statement and protocol on the establishment of the Supreme Interstate Council in Astana. This Council should work on projects that accelerate the development of bilateral relations.

The current volume of trade between the two countries is 500 million dollars. It is planned to double the trade turnover to 1 billion dollars. For this, it is important to implement large projects between the two states. There is great potential for mutually beneficial cooperation in the field of agriculture. Last year, the volume of bilateral trade turnover of agricultural products increased 3 times and amounted to 146 million dollars.

The two projects will further strengthen geostrategic relations between Azerbaijan and Kazakhstan.

The first project oil transportation. Kazakhstan wants to increase the volume of oil exported through Azerbaijan. Since this year, Kazakh oil has been transported to world markets through Azerbaijan. Kazakh oil is transported by tankers across the Caspian Sea to the Sangachal terminal, and from there to the Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline. Astana's goal is clear, it wants to diversify the transportation of oil to world markets. Kazakhstan has 2 percent of the world's oil reserves and produces 2 million barrels of oil per day. 80 percent of this oil is delivered from Russian territory to Novorossiysk port on the Black Sea. But this route is not reliable. Accidents often occur on the pipeline passing through Russia, and because of this, the transportation of Kazakh oil is stopped. At this time, the income of Kazakhstan decreases. In a number of cases, Russia blocks the transportation of Kazakh oil for political reasons. Astana does not support Russia's war of aggression against Ukraine. Russia has blocked the transportation of oil from Kazakhstan several times after starting the war of aggression against Ukraine.

One of the main buyers of Kazakh oil is China. However, the constant supply of oil to this country depends on the level of Kazakhstan-China relations. In a number of cases, there are interruptions in the transportation of the two countries. For example, China limited its import-export operations with Kazakhstan for some time. China banned the entry of vehicles on the border with Kazakhstan. Astana fears that this tension may have a negative impact on the transportation of oil to China. Therefore, in the political circles of Kazakhstan, they believe that the most fertile way of stable transportation of oil to world markets is through Azerbaijan.

One of the main goals of Georgian Prime Minister Irakli Garibashvili's visit to Azerbaijan on April 7 was related to the transportation of Kazakh oil. Azerbaijan proposed to Kazakhstan to transport 5 million tons of oil through the Baku-Supsa pipeline in 2023. The oil will be supplied from the huge Kashagan field on the Kazakh shelf of the Caspian Sea. It was necessary to agree on this issue with Georgia. Increasing the volume of Kazakhstan's oil transportation meets the interests of Georgia as well as Azerbaijan. In total, 6.5 million tons of Kazakh oil transported via Azerbaijan and Georgia are planned.

The second project It is the Middle Corridor. This project connects Azerbaijan and Kazakhstan. In order for the Trans-Caspian International Transport Route to work at full capacity, it is necessary to improve logistics services between the two countries, create joint transport operators, modernize technical and tariff conditions, and eliminate administrative obstacles. There is a Roadmap for the development and operation of the Middle Corridor route for 2022-2027. Stable and prompt delivery of goods in the East-West direction should be ensured through this route.

"Atlas" Research Center

The US and India will hold joint military exercises in the near future. Japan was also invited to these exercises. These exercises are related to China's growing pressure on India. Washington supports Delhi in the Sino-Indian conflict. In addition, India is a member of the "Quad" association, which includes the United States, Australia and Japan.

India is one of the countries that receives the most foreign weapons and military equipment in the world. Therefore, India will use all the military equipment it has received in military exercises, including "Rafael" aircraft (made in France) and Su-30 aircraft (made in Russia).

The tension on the border between India and China started in 1962. As a result of the clashes, China took control of 38 thousand kilometers of the border. India said that the territory was occupied. China's late leader Mao Zedong was unhappy with India's sheltering of the Dalai Lama, who fled Tibet. In the following years, the tension in the relationship decreased relatively, but the parties could not define the mountainous part of the border between them. China's current leader Xi Jinping and Indian Prime Minister Narendra Modi have visited China in different years. However, these visits and negotiations did not resolve the dispute. In the Himalayan part of the border, the number of troops has increased. During the conflict in 2020, there were deaths on both sides. After that, the joint economic projects of India and China did not materialize.

As China builds up its military presence in the region, Delhi favors joint military exercises with its allies. Nevertheless, Delhi does not want to depend on Washington in foreign policy. Delhi has not abandoned a balanced foreign policy. "Quad" is not a military block. Delhi has not given up partnership with Moscow. India is a member of the Shanghai Cooperation Organization, including BRICS, along with Russia and China. However, these associations could not resolve the disputes between China and India. Although the Kremlin tried to form a Russia-China-India tripartite alliance, it failed. This idea belonged to the former Russian Foreign Minister Yevgeny Primakov. Although Delhi is involved in various alliances with China, it is interested in developing cooperation with the West to protect against Beijing.

"Atlas" Research Center

Fransa prezidenti Emmanuel Makronla Avropa İttifaqının Komissiyasının rəhbəri Ursula Fon der Lyayenin Çinə birgə səfəri başa çatıb. Bu səfərin və aparılan danışıqların nəticələri barədə nə demək mümkündür?

Gözlənildiyi kimi, Pekində əsas mövzu Ukrayna olub. Avropa İttifaqı Çinin Rusiyaya dəstəyindən narahatdır. Daha böyük narahatlıq Çinin İran kimi Rusiyaya silah və hərbi texnika göndərməsi ehtimalı ilə bağlıdır. Daha əvvəl Pekində Avropadan Almaniyanın kansleri Olaf Şolts, İspaniyanın baş naziri Perdo Sanşes və Avropa İttifaqının təhlükəsizlik və xarici siyasət məsələləri üzrə komissarı Jozep Borel olmuşdular.

Pekinin Ukrayna məsələsində mövqeyi dəyişməyib və bu səfərlərin böyük nəticəsi yoxdur. Çin lideri Tsi Cinpin Fransa prezidenti Emmanuel Makronla Pekində keçirilən danışıqlardan sonra birgə bəyannamə qəbul ediblər. Ortaq fikir sadəcə bundan ibarət olub ki, tərəflər Ukrayna məsələsi ilə bağlı danışıqlara başlamalı və problem sülh yolu ilə həll olunmalıdır. Buna baxmayaraq, Çin lideri Rusiyanı qınamaqdan imtina edib. Halbuki, ortaq mətbuat konfransında Fransa prezidenti Çin liderinə müraciət edərək, Rusiyanı işğala son qoymağa çağırıb. Makron Pekində bildirib ki, Avropa Ukrayna torpaqlarının işğalı ilə barışmayacaq və Rusiya heç bir halda Belarusda nüvə silahı yerləşdirməməlidir. Tsi Cinpin Emmanuel Makronun bu çağırışını dəstəkləməyib. Tsi Cinpinin yeganə güzəşti o olub ki, Çin lideri Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskiyə telefon zəngi edəcəyini vəd verib. Ancaq Cinpin bunun nə zaman baş verəcəyini dəqiqləşdirməyib.

Çin lideri əvvəlkitək hesab edir ki, müharibənin başlanmasında NATO günahkardır. Tsi Cinpinin fikrincə, NATO Rusiyanın Ukraynadakı təhlükəsizlik maraqlarını nəzərə almalıydı.

Beləliklə, Fransa prezidentinin və Avropa İttifaqının Komissiyasının rəhbərinin Pekinə səfəri nəticəsiz qalıb. Bu əvvəlcədən də bəlliydi. Belə olan halda Makron və Ursula Fon der Lyayen hansı səbəbdən Pekinə səfər ediblər? Görünür, Avropa təmsilçilərinin bu səfərləri Pekinə xəbərdaqlı əhəmiyyəti daşıyır ki, Çin Rusiyaya hərbi texnika və silah versə, Avropa İttifaqı Çinə qarşı sanksiyalar tətbiq edəcək. Brüssel Pekinin Kremldən Ukrayna məsələsinə görə məsafə saxlamasını istəyir. Çinin Avropa İttifaqı dövlətləri ilə sıx iqtisadi əlaqələri var. İyun ayında Avropa İttifaqı-Çin sammiti planlaşdırılır. Vaşinqtondan fərqli olaraq Brüssel Çinlə iqtisadi əlaqələri zəiflətmək istəmir. Ancaq əgər Pekin Rusiyaya silah və hərbi texnika verərsə Brüssel Pekinlə iqtisadi əlaqələri zəiflətmək məcburiyyətində qalacaq və Çin böyük Avropa bazarını itirəcək.

"Atlas" Research Center

İki müsəlman ölkəsini qeyri-müsəlman ölkəsi barışdırıb. İran və Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər nazirləri Çinin paytaxtı Pekində saziş imzalayıblar. İmzalanma mərasimində Çin xarici işlər naziri Qin Gang iştirak edib. Çin ilk dəfədir ki, münaqişə tərəflərini barışdıran məkana çevrilib. Adətən bu rola ABŞ və Avropa İttifaqı iddia edirlər. Bu səbəbdən İranla Səudiyyə Ərəbistanın qəbul etdikləri barışıq planı və bu planda Çinin yer alması Qərb paytaxtlarında və İsraildə ciddi suallar yaradıb.

Bu sazişə görə İran və Səudiyyə Ərəbistanı səfirliklərini və konsulluqlarını yenidən açmaq barədə razılaşıblar. Sazişdə iki ölkənin qarşılıqlı inamı və əməkdaşlığı genişləndirmək, regionda təhlükəsizlik, sabitlik və rifahın yaradılmasının hədəf göstərildiyi yazılıb. İki ölkənin xarici işlər nazirləri bir-birlərinə səfər etmək barədə də razılığa gəliblər. Tehran Səudiyyə Ərəbistanı ilə barışmaqla yanaşı 7 ildən sonra Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfirini göndərib.

İranın Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətləri 2016-cı ildə pozulub. Həmin il Səudiyyə Ərəbistanında şiə din xadimləri terrorçuluq ittihamı ilə edam ediliblər. Bundan sonra Səudiyyə Ərəbistanının Tehrandakı səfirliyinə hücum edilib və iranlı nümayişçilər tərəfindən yandırılıb. Bu təxribata cavab olaraq Səudiyyə Ərəbistanı, Bəhreyn, Küveyt və Sudan İranla diplomatik əlaqələri kəsib, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri isə münasibətlərini müvəqqəti işlər vəkili səviyyəsinə endirib, Tehran isə bu ölkədəki səfirini geri çağırıb.

Tehran nədən ərəb ölkələri ilə barışmağa qərar verib? Məsələ burasındadır ki, İran ətrafında halqa daralıb. Qərbin İrana qarşı sanksiyaları sərtləşib, ölkə daxilində etirazlar dayanmır, iqtisadi və sosial problemlər artıb. Tehran bu qədər problemlə üzləşərkən, o biri problemlərin həllini vacib sayıb. Tehranda anlayıblar ki, ərəb ölkələri ilə problemi özləri yaradıblar və gərginliyi davam etdirməyin İrana zərəri olacaq. Münasibətlərin gərgin olması ərəb ölkələrini İsrail və ABŞ-la anti-İran koalisiyasına sövq edə bilərdi. Bu İranın problemlərini daha da artıracaqdı. Ona görə də Tehran təcili şəkildə ərəb ölkələri ilə münasibətləri normallaşdırmağa qərar verib. Bu normallaşmanın nə qədər uzanacağını söyləmək çətindir. Çünki Tehranın keçmiş illərdə də ərəb ölkələri ilə münasibətləri normal olub, səfirliklər də fəaliyyət göstərib. Ancaq Tehran bu ölkələrin daxili işlərinə qarışdığına görə münasibətlər pozulub. Bunun yenidən təkrarlanacağını və Tehranın ərəb ölkələrinin daxili işlərinə qarışacağını istisna etmək olmaz. Azərbaycan nümunəsində məhz bunu müşahidə edirik. İran öz ətrafında problemlərin sayını azaltmaq məntiqiylə Azərbaycanla da münasibətlərin keçmiş illərdəki nisbətən normal axarına qaytarmağa çalışmalıdır. Əgər Tehran Azərbaycanın ABŞ-la İsrailin anti-İran koalisiyasında yer ala biləcəyindən şübhəlidirsə və naharatdırsa, Səudiyyə Ərəbistanı ilə olduğu kimi Azərbaycanla da münasibətlərin normallaşmasına çalışmalıdır. Ancaq hələ ki, bunun tərsi baş verir. Tehran münasibətlərin gərginləşməsi yolundan imtina etməyəcəyi halda Azərbaycanın anti-İran koalisiyasında yer alması ehtimalı artacaq.

"Atlas" Research Center

Russia and Iran will soon sign an agreement on strategic partnership. Iranian Foreign Minister Hossein Amir Abdullahian discussed this with his Russian counterpart Sergey Lavrov during his visit to Moscow a few days ago. The agreement is planned to be signed in the coming months.

The strategic partnership agreement between Russia and Iran should replace the cooperation agreement signed between the two countries in 2001. During this period, Iran turned from a partner of Russia into a strategic partner. Therefore, Moscow and Tehran need a new agreement.

Moscow wants to form a triple coalition with Iran and China in the fight against the West. Tehran is also interested in this coalition. Iran signed a strategic partnership agreement with China in 2021 and with Venezuela in 2022. Venezuela and Iran are united only by anti-American politics. Tehran and Beijing, along with anti-American policy, are united by deep economic and trade relations. China should invest heavily in Iran in the coming years. Besides, China is interested in buying cheap oil from Iran. Beijing's efforts to reconcile Iran and Saudi Arabia also indicate China's growing role in the Eurasian region.

The trade exchange between Russia and Iran will increase by 15 percent to 5 billion dollars in 2022. Moscow wants to realize the North-South transport corridor with Iran at the next stage. Russia plans to increase trade exchanges with distant Asian countries through this corridor. For this purpose, the Rasht-Astara railway should be built on the territory of Iran by 2025. However, these plans of Moscow are now in jeopardy. Because Iran's increasing provocations against Azerbaijan have strained the relations between the two countries. Azerbaijan's embassy in Iran has stopped its activities. Tehran continues to make statements against Azerbaijan's growing cooperation with Israel. The name of Iran is mentioned in the terrorist attack against the Azerbaijani deputy in Baku. In the statement of the Ministry of Foreign Affairs of Azerbaijan, it was stated that Iran was behind the terrorist attack.

In such a situation, the perspective of the North-South transport corridor, which will also pass through Azerbaijan, raises questions. For this project to work, Iran should stop provocations against Azerbaijan and try to normalize relations. However, Tehran does not do these things.

"Atlas" Research Center

ABŞ prezident Co Bayden Konqresdə respublikaçıların büdcəni azaltmaq ideyalarının ölkə istehsalına xələl gətirə və Çinin dünya iqtisadiyyatına hakim olmasına kömək edə biləcəyi qənaətindədir. Ağ Ev sahibi hesab edir ki, ABŞ-ın Çinlə iqtisadi zəmində mübarizə aparması üçün ölkənin effektiv büdcəyə ehtiyacı var. ABŞ-ın demokrat prezidenti respublikaçıların onun siyasətinə etirazının Çini gücləndirəcəyindən ehtiyatlanır. “Büdcədə kəsintiyə getmək innovasiya və texnologiyanın gələcəyini Çinə vermək deməkdir” deyən Bayden ABŞ-ın yaxın illərdə əsas məqsədinin Çinin irəliləməsinin əngəllənməsi olduğunu vurğulayıb.

Bayden administrasiyası Konqresə göndərdiyi büdcədə hərbi xərclərin artırılmasını da nəzərdə tutub. Bu da Çinə qarşıdır və Ağ Ev sahibi bunu gizlətmir. ABŞ Müdafiə Nazirliyinin Baş Qərargah Rəisləri Komitəsinin rəhbəri Mark Milli  hərbi büdcənin artırılmasınə belə izah edib: “Hərbi büdcə Çinlə strateji rəqabəti gücləndirməyə istiqamətlənib”. Mark Milli ABŞ-ın uzun illər üçün təhlükəsizlik probleminin Çin olacağını bildirib. Buna baxmayaraq, Mark Milli ABŞ-ın Çinlə hərbi toqquşmasının mütləq olmadığı qənaətindədir. Halbuki, Mark Milli iki dövlətin bütün istiqamətlərdə maraqların kəsişdiyini də etiraf edib. Pentaqon təmsilçisi Çinin nüvə gücünü artımasına da diqqəti çəkib. Çin qitələrarası ballistik raketlərin istehsalını artırıb. Mark Milli onu da etiraf edib ki, hazırda ABŞ-ın Pekinin nüvə inkişaf proqramını yavaşlatmaq, dayandırmaq və ya məhv etmək üçün əlində aləti yoxdur.

Maraqlıdır ki, Co Bayden və Mark Milli hərbi büdcənin artırılması vacibliyindən danışarkən əsas hədəfin Çin olduğunu vurğulayıblar, Rusiyanın adını çəkməyiblər. Halbuki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəni davam etdirməsi Vaşinqtonu daha ciddi narahat etməlidir. Görünür, bu onunla əlaqəlidir ki, Vaşinqton Rusiyanın hərbi imkanlarının həddini özü üçün müəyyələşdirib və Rusiyanın bundan artığına nail olmayacağı qənaətindədir. Çin isə hərbi qüdrətini artırmaqda davam edir. Pekinin xeyrinə daha bir fərq ondan ibarətdir ki,  müharibəni davam etdirən Rusiyanın hərbi resursları tükənir, Çin isə müharibə aparmadığına görə iqtisadi qüdrətini hərbi gücünün inkişafına yönəlib. Buna baxmayaraq, Çin-Rusiya yaxınlaşması Vaşinqtonu ciddi narahat edir. Rusiya və Çin hərbi ittifaq yaratmasalar da, bölgədə birgə keçirdikləri hərbi təlimlər və hərbi texnologiyalarını bir-birləriylə bölüşmək ehtimalı ABŞ-ın problemlərini artıracaq.

Pekin Vaşinqtonun artan təzyiqlərini neytrallaşdırmağa çalışır. Pekin gizlətmir ki, Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır. Buna misal olaraq Çinlə Rusiyanın müntəzəm olaraq birgə hava və dəniz patrulları həyata keçirməyi planlaşdırdıqlarını göstərmək olar. Bu sırada İran da var. Rusiya, Çin və İranın Oman körfəzində birgə hərbi dəniz təlimləri Amerikada narahatlıq yaradıb.

"Atlas" Research Center

Çin lideri Tsi Cinpin iki günlük Moskva səfəri zamanı Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə Rusiya-Ukrayna müharibəsini müzakirə etmişdi. Bundan əvvəl isə Çin lideri müharibənin dayandırılması üçün 12 maddəlik təkliflərini irəli sürmüşdü. Pekin Rusiya və Ukrayna arasında vasitəçi olmaq istəyirdi. Buna görə də Tsi Cinpinin Moskva səfərindən sonra “Çin lideri Moskvadan sonra Kiyevə də gedib Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ilə görüşəcəkmi” sualı aktuallaşdı.

Ukrayna prezidenti Pekinin vasitəçilik təşəbbüslərini rədd etməyib, sadəcə Tsi Cinpinlə üzbəüz görüşüb fikir mübadiləsi aparmaq istəyir. Zelenski Tsi Cinpini Kiyevə səfər dəvət edib. Pekindən cavab yoxdur. Zelenskinin sonuncu dəfə Çin lideri ilə təması müharibədən əvvəl olub. Müharibə başlayandan sonra liderlər görüşməyib.

Çin lideri niyə Kiyevə getmək istəmir?

Firstly, Tsi Cinpin Moskva ilə siyasi və iqtisadi zəminlərdə strateji tərəfdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır. O Kiyevə gedib Ukrayna prezidenti ilə görüşməklə Kreml sahibi Vladimir Putinlə tərəfdaşlığına kölgə salmaq istəmir. Pekin Rusiyadan ucuz neft və qaz almaqda maraqlıdır.

Second, Pekin Volodimir Zelenski Vaşinqtonun müttəfiqi sayır. Pekində hesab edirlər ki, Zelenski Vaşinqtonun təlimatları əsasında hərəkət edir. Tsi Cinpin bu səbəbdən də Kiyevə gedib Zelenski ilə görüşmək istəmir.

Tsi Cinpin Zelenski ilə görüşmədən Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçi ola bilməyəcək. Əslində Pekin vasitəçi olmaq da istəmir, sadəcə Tsi Cinpin Qərbin Çinə qarşı artan təzyiqlərindən qurtulmaq üçün özünü “sülhdə maraqlı olan tərəf” kimi göstərmək istəyir. Ancaq bu alınmır. Pekinin vasitəçiliyinin Rusiyanın xeyrinə olduğunu hamı anlayır. Misal üçün Tsi Cinpin Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bildirsə də, “Rusiyanın müharibəyə başlama səbəblərini anlayırıq” fikrini bir neçə dəfə səsləndirib. Yəni Tsi Cinpin demək istəyib ki, Rusiya Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəyə başlamaqla beynəlxalq hüququ pozmayıb, Kreml “həyati maraqlarından çıxış edib”. Görünür, Tsi Cinpin ona da işarə edib ki, Ukrayna Kremlin tələbi ilə NATO və Avropa İttifaqı üzvülüyndən imtina etməliydi.

Tsi Cinpinin 12 maddəlik təkliflərində Rusiya ordusunun Ukrayna ərazisini tərk etməsi vacibliyi göstərilməyib. Təklifllərin ümumi mahiyyəti budur ki, tərəflər arasında atəşkəs elan olunsun. Qarabağ nümunəsində atəşkəsin nəyə səbəb olduğunu bilirik, bu işğalın rəsmiləşdirilməsinə şərait yaradır. Rusiya-Ukrayna müharibəsində atəşkəs elan olunarsa İkinci Qarabağ müharibəsindən əvvəlki dövrdə – Azərbaycanla Ermənistan arasında aparılan danışıqlarda olduğu kimi Rusiyanın işğalçı qoşunları Ukrayna ərazisini tərk etməyəcək və uzun onilliklər Kiyevlə Moskva arasında nəticəsi olmayan danışıqlar davam edəcək. Bu isə Rusiyanın maraqlarına uyğundur.

"Atlas" Research Center