Category: Analyses

“Hindustan Times” dərgisində yayımlanan məqalədə yazılıb ki, Hindistan və Avstraliya “böyük yeddilər”ə daxil olmasalar da, Yaponiyadakı toplantıya dəvət almışdılar və bu, bölgədə yeni təhlükəsizlik formatının təsisiylə əlaqələndirilib. Bununla “Quad” ölkələri (ABŞ, Hindistan, Avstraliya və Yaponiyanın üzv olduğu təhlükəsizlik dialoqu) Yaponiyanın Xirosimo şəhərində fikir mübadiləsini davam etdiriblər. Təşkilat çərçivəsində hərbi əməkdaşlığın genişlənməsi ön plana çıxıb. “Quad”a üzv ölkələrin baş qərargah rəisləri arasında təmasların sayı artıb. Toplantılarda Böyük Britaniyanın yüksək rütbəli hərbçiləri də iştirak edirlər. Üzv ölkələrin hərbçiləri toplantılarda mümkün təxribata qarşı birgə fəaliyyətin mexanizmlərini müzakirə edirlər.

“Quad” dialoq formatı 2004-cü ildə təsis olunub. Həmin il Hind okeanında sunami nəticəsində müxtəlif sahil ölkələrində 200 minə yaxın insan həlak olmuşdu. Dialoq formatının məqsədi fövqəladə hallar zamanı birgə əməkdaşlığın təşkili idi. “Quad” 2017-ci ilə qədər fəal format olmayıb. Təşkilatı sonrakı illərdə ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Tramp fəallaşdırıb. Tramp administrasiyası “Quad”ı Çinin artan gücünə qarşı formata çevirməyə qərar verdi. Trampdan sonrakı prezident Co Bayden bu siyasəti davam etdirməyə qərar verdi. Pekinlə “Quad” arasında qarşıdurma artıb.

Hindistan adətən hərbi bloklara qoşulmur. Ancaq Hindistanın Çinlə münasibətlərində artan gərginlik və son illərdə sərhəddə baş verən toqquşmalar Dehlini də “Quad” üzvü olmağa həvəsləndirdi. Hindistan son illərdə Qərb ölkələrindən hərbi texnika alışını artırıb. Halbuki, Dehli son illərə qədər Rusiyadan daha çox hərbi texnika alırdı. Ancaq Ukrayna müharibəsi Rusiya hərbi texnikasının keyfiyyətiylə bağlı ciddi suallar yaradıb. Buna görə də Dehli Rusiya ilə əməkdaşlığı davam etdirməklə yanaşı Qərb texnologiyalarına üstünlük verməyə başlayıb.

Beləliklə, “Quad” NATO-ya bənzəməyə başlayıb. Doğrudur, “Quad” çərçivəsində hansısa təhlükəsizlik sənədləri imzalanmayıb və ya bu dialoq formatı NATO-dan fərqli olaraq ortaq müdafiə siyasət yoxdur. Buna baxmayaraq, Vaşinqton Asiya qitəsində tərəfdaşlarıyla müttəfiqliyi gücləndirmək məqsədilə regional bloklar formalaşdırmağa maraq göstərir.

"Atlas" Research Center

Russia's occupation of Bakhmut will prolong the war. Although Ukraine lost this city, it did not give up counter-offensive operations. In such a situation, negotiations between the parties are not realistic. Although Turkey acted as an interim mediator to stop the war, it retreated in the face of the increasing intensity of the war. Although several meetings were held in Istanbul, no results were achieved. The main success in Ankara's mediation was the "grain agreement". However, there is a need to extend the agreement every time, so the negotiations are difficult to progress.

Meanwhile, Beijing is trying to take Ankara's place. Chinese President Xi Jinping spoke to Ukrainian President Volodymyr Zelensky on the phone shortly after his two-day visit to Russia. But this is not enough to be a mediator. For this reason, Tsi Jinpin sent a representative to Kyiv. Li Huin, China's special representative for Eurasian affairs, held discussions in Kyiv. After Kiev, the Chinese diplomat held discussions in Poland, France, Germany and Russia in order to find solutions to the war in Ukraine. Li Huin was once the ambassador of China to Russia.

Despite these initiatives by Beijing, there is no result. Beijing's 12-point package of proposals to end the war several months ago did not work. The biggest flaw of these proposals is that there is not even a sentence about the Russian army leaving the territory of Ukraine. Western countries do not believe in Beijing's sincerity. French President Emmanuel Macron said that due to the war in Ukraine, Russia has effectively become a vassal of China. At the meeting of the "Big Seven" in Japan, the leaders called on China and emphasized the importance of Beijing's influence on the Kremlin's policy in order to stop the war. Beijing has no intention of influencing the Kremlin in order to stop the war and occupation. The "Big Seven" believe that China, a permanent member of the UN Security Council, has the opportunity to stop the war, but Beijing does not want to use this opportunity.

Washington and Brussels will not allow Beijing to mediate between Russia and Ukraine. Although Kiev welcomes China's support for Ukraine's territorial integrity, Ukraine is dependent on financial and military aid from the West. Kiev has to take into account the opinion of Washington and Brussels.

"Atlas" Research Center

At the "China-Central Asia" summit, it was decided that China will provide 3.7 billion dollars in aid to Central Asian countries. According to Chinese President Xi Jinping, China will create a scientific and technological cooperation plan with Central Asia in the field of poverty alleviation, as well as encourage Chinese companies to create more jobs in the region. In addition to the Chinese leader, the President of Kazakhstan Gasim-Jomart Tokayev, the President of Kyrgyzstan Sadir Japarov, the President of Tajikistan Imamali Rahman, the President of Uzbekistan Shavkat Mirziyayev and the President of Turkmenistan Sardar Berdimuhamedov took part in the summit. Chinese leader Xi Jinping visited Central Asian countries for the first time in 2013, and the number of visits has increased since then.

It is interesting that most of these countries are members of the Shanghai Cooperation Organization. In such a case, why does China need to create a special format with Central Asian countries?

Firstly, Among the members of the Shanghai Cooperation Organization are Russia and India. China has a border problem with India, Beijing's partner in the struggle for Central Asia considers the Kremlin as a rival. Since Beijing could not strengthen the integration with Central Asia in the Shanghai Cooperation Organization, it needed a format that did not include the countries of the region, Russia and India.

Second, The United States also joined the struggle for Central Asia. Washington has a "5+1" format in common with Central Asian countries. The US Secretary of State holds a joint meeting with Central Asian foreign ministers once a year. Political, economic and military cooperation issues between Washington and Central Asian countries are discussed at this meeting. This causes concern in China as well as in Russia.

thirdly, Central Asian countries have rich energy and mineral deposits. This is great potential. China, whose finances are growing year by year, needs more energy and mineral wealth. Therefore, Beijing allocates investments and aid to Central Asian countries. Russia and the United States lag behind China in the volume of investments and aid to Central Asian countries. According to "Reuters" agency, the economy of Central Asian countries will grow by 4.2 percent this year. This figure was also confirmed by the International Monetary Fund. China is trying to use this potential. A part of Central Asia's oil and gas pipelines is directed to China. In 2022, China's trade with Central Asian countries will reach 70 billion dollars.

Fourthly, The main main line of China's "Great Silk Road" project passes and must pass through Central Asia. Beijing wants to involve all Central Asian countries in the "Great Silk Road" project. Meanwhile, Beijing is also positive about the access of Central Asian countries to Azerbaijan and Turkey via the Caspian Sea along with various routes. Besides, China is interested in cooperation with Iran and Armenia. The route across the Caspian Sea extends from Azerbaijan, Georgia and Turkey to Europe. The other route is planned to go from Turkmenistan by land to Iran and Armenia. If Azerbaijan and Armenia reach an agreement, the Zangezur corridor will become a part of the "Great Silk" road. With this, Beijing is trying to attract the absolute majority of countries in the Eurasian region to the "Great Silk Road" project.

Nevertheless, China's increased activity in the region also has its risks. Although Beijing does not interfere in the internal affairs of Central Asian countries, it wants these countries to maintain a balance in their foreign and security policies, that is, it is against the rapprochement of these countries with the United States and Russia. In addition, Central Asian countries become dependent on Beijing as they borrow more from China. Uyghurs fleeing the oppression of the Chinese regime settle mainly in Central Asian countries. This factor also worries Beijing.

"Atlas" Research Center

The main topic of the summit of the leaders of the "big seven" held in Hiroshima, Japan, was again Ukraine. Of course, the leaders of the big states also discussed topics such as climate change, the global economic situation, and nuclear security. But Ukraine was above all topics.

On the first day of the meeting, the leaders adopted a joint statement on the war in Ukraine. The statement consisted of 11 points. The leaders once again emphasized that they will support Ukraine as much as it needs. This means that the "big seven" will do everything in their power to ensure that Ukraine is not defeated. However, on the second day after the discussion began, news came that Russia had concluded its occupation of the Ukrainian city of Bakhmut. However, the Russian army and "Wagner" mercenaries have not succeeded in occupying the city for months, suffering tens of thousands of casualties. Although the Ukrainian army tried to continue its resistance until the end, it retreated to a more suitable position. This is not the end, Ukraine will continue its struggle to return Bakhmut.

Ukrainian President Volodymyr Zeensky's participation in the summit was announced via video conference. Nevertheless, Zelensky decided to attend the summit. It was important for Zelenskiy to explain to his leaders in general and one-on-one conversations the importance of increasing support for Ukraine. For example, Ukraine is trying to buy F-16 aircraft from the United States. In Washington, there are those who approach this request positively and those who approach it negatively. Russian planes had the upper hand in Ukrainian skies.

The leaders of the "Big Seven" said that the sanctions against Russia are effective and Russia's tensions are decreasing. Sanctions against Russia will be tightened, new companies and names of more Russian citizens will be added to the list. For example, Great Britain increased the list to 86 Russian citizens, while Canada's list includes 70 Russian individuals and companies. There are also Armenian companies cooperating with Russian sanctioned companies in the US list. In the analytical report prepared by the "Atlas" Research Center last month, a list of Armenian state-owned companies that Washington and Brussels are trying to get rid of Russian state-owned companies from sanctions was published. This is a secret agreement between Armenia and Russia.

The second main topic of the "Big Seven" was China. The leaders expressed concern over China's increasing military power in the oceans, its military plans against Taiwan, and its policy of repression against the Uyghurs. Beijing reacted harshly to these accusations. Beijing said that the opinions voiced against China in Japan will harm relations. Beijing has declared that the issue of Taiwan and the Uyghurs is China's internal affair.

Despite Beijing's statement, Western countries have different positions on both issues. It is no coincidence that British Prime Minister Rishi Sunak called China the biggest threat to global security. "The G7 has demonstrated unity of purpose in relation to China. "China represents the greatest challenge to global security and prosperity of our century," said the head of the British government, emphasizing the importance of continuing the struggle with Russia as well as China.

"Atlas" Research Center

Avropa İttifaqının xarici siyasət məsələləri üzrə komissarı Jozep Borrel Rusiyaya qarşı mübarizənin tam gücüylə davamının tərəfdarıdır. Bu səbəbdən Borrel rusiyalı rəsmilərin ən çox tənqid olunduğu şəxslərdəndir. Ancaq Borrel yalnız Rusiya ilə kifayətlənmir. O son çıxışlarının birində Avropa İttifaqı ölkələrini Çinlə mübarizəyə də səsləyib. Borrel Çinin dünyada artan gücündən narahatdır. Ona görə də avropalı baş diplomat Avropanın Rusiya ilə yanaşı Çinə qarşı da vahid strategiyasının hazırlanmasını dəstəkləyir. Borrel bütün bu fikirlərini “Financial Times” qəzetində yayımlanıb. Borrel ayrıca, mövzu ilə bağlı Avropa İttifaqına üzv ölkələrin xarici işlər nazirlərinə məktub göndərib. Borrel həmin məktubda yazıb ki, Avropa İttifaqı ölkələri Çinlə bağlı ortaq strategiyanın hazırlanmasına çalışmalıdırlar.

Borrel Çinin siyasətindən niyə narahatdır?

Firstly, Avropa komissarı hesab edir ki, Ukrayna müharibəsi fonunda Çin bölgədə gücünü artırmağa çalışır və Pekinin siyasəti getdikcə aqressivləşir.

Second, Borrel hesab edir ki, Pekin Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsini dayandırması üçün heç nə etməyib, halbuki, buna cəhd edə bilərdi.

Hadisələrin bu istiqamətdə gedidaşı Pekinin narahat edir. Çin ABŞ-la siyasi və təhlükəsizlik sahəsində rəqabət aparır. Ancaq Pekin eyni rəqabəti Avropa ölkələri ilə aparmaq istəmir. Çinin xarici işlər naziri Tsin Qan Avropa ölkələrinə səfəri zamanı münasibətləri gərginləşdirməməyə və Brüsseli Amerikanın yolu ilə getməməyə çağırıb. Tsin Qan hesab edir ki, Vaşinqton qəsdən Avropa ilə Çin arasındakı münasibətləri gərginləşdirir. Buna baxmayaraq, Çinin artan gücü onu istər-istəməz Avropa ilə də üz-üzə qoyur.

Bu arada, Çinin daha bir ölkə ilə münasibətləri gərginləşib. Kanada hökuməti Çinin Toronto şəhərindəki konsulluğunda çinli diplomatı ölkədən çıxardıqdan sonra eyni addımı Pekin atıb. Kanadanın Şanxay şəhərindəki konsulu persona non-qrata elan edib. Kanada hökumətinin ölkədən çıxardığı çinli diplomat Kanada parlamentinin Çin mənşəli deputatını şantaj edirmiş. Kanadanın “Globe and Mail” dərgisində şantajın mahiyyəti yazılıb. Kanadanın Çin mənşəli deputatı Maykl Çoxqun yaxın qohumları Honkonqda yaşayır. O isə Çinin insan haqları siyasətini tənqid edir. Çinli diplomat deputata xatırladıb ki, Pekinə qarşı tənqidlərini davam etdirsə, Honkonqdakı qohumları üçün pis olacaq. Pekin ABŞ və Kanada ilə münasibətlərin gərginlşməsini istəməsə də, bu qalmaqallar normallaşma prosesinə mane olur.

"Atlas" Research Center

Former US Secretary of State Henry Kissinger said in an interview to "CBS News" channel that "real negotiations" between Ukraine and Russia are possible until the end of the year. But who will be the mediator? Kissinger suggested China.

What did Kissinger refer to when he said that Beijing could be a mediator? Beijing's recent growing role seems to indicate this. Beijing became the main mediator in the reconciliation between Iran and Saudi Arabia. Beijing itself wants to mediate between Russia and Ukraine. But there is no basis for this. Beijing maintains a distance with Kiev while strengthening its strategic partnership with Moscow. It is true that Beijing supports the territorial integrity of Ukraine, but it does not condemn the occupation and does not talk about the need to return the land to Ukraine. Without this, it is impossible to ensure peace.

Despite Kissinger's positive statement about China, Washington and Brussels do not accept China's mediation between Ukraine and Russia. Washington and Brussels are the main supporters of Ukraine. Kyiv has to reckon with the opinion of these two centers. Ukrainian President Volodymyr Zelenskiy in a telephone conversation with Chinese leader Xi Jinping simply concluded that China will not sell arms and military equipment to Russia. But Washington and Brussels have little faith that Beijing will fulfill this promise.

Meanwhile, the European Union is preparing to impose sanctions against China. Chinese Foreign Ministry spokesman Wang Wenbin said that if the European Union imposes sanctions on Chinese companies, Beijing will protect its interests. This means that Beijing will also accept sanctions against the countries of the European Union.

Beijing believes that Washington has broken the positive momentum achieved by the leaders of the United States and China in Bali. China's Foreign Minister Xing Gan said this in a meeting with US Ambassador to this country Nicholas Burns. In November 2020, Chinese leader Xi Jinping and US President Joseph Biden held successful talks on the Indonesian island of Bali within the framework of the G-20 summit. Beijing hoped that relations would normalize after these talks. It didn't happen. Beijing believes that Biden has returned to the politics of former President Donald Trump. The most tense period of relations with China coincided with the presidency of Donald Trump.

It will be difficult for Beijing to normalize relations with Washington. Beijing is trying to avoid the same situation in Europe-China relations. However, this does not depend on Beijing's wishes. Brussels is preparing a new strategy for China. In an article published in the "Financial Times" newspaper, it is written that the European Union may impose sanctions against seven Chinese companies that supply electronic equipment to Russia. According to the publication, restrictions may be imposed on companies that produce microchips, semiconductors and other electronic products. These will pave the way for the European Union to tighten its policy on China.

"Atlas" Research Center

Transport routes shape the Eurasian region, countries are eager to participate in transport projects, because this increases the strategic importance and income of those countries. The absolute majority of transport networks in Eurasia start or will start from China. Azerbaijan is also on the "Silk Road". This is the importance of the Zangezur corridor.

The dialogue between the leaders of the Central Asian countries regarding transport routes has expanded. The visit of the President of Turkmenistan, Sardar Berdimuhamedov, to Tajikistan and his talks with his Tajik counterpart, Imamali Rahman, were related to transport issues. Ashgabat offered Dushanbe access to Turkmenistan's ports on the Caspian Sea. Turkmenistan also wants to create a new transport corridor with Tajikistan. The heads of state signed 23 documents in Dushanbe. The leaders said that it is important to create a common infrastructure that will connect Asia, Europe and the Middle East. This means that Turkmenistan and Tajikistan hope that the transport routes that will connect the 3 continents will pass through their territories. Therefore, they first try to form common infrastructures between the two countries. Since Turkmenistan and Tajikistan do not have direct access to the oceans, both countries will use the opportunities of the Caspian Sea. In this sense, the importance of Turkmenbaşı port has increased.

Azerbaijan is also interested in the implementation of transport projects between Turkmenistan and Tajikistan. Because both Turkmenistan and Tajikistan can cross the Caspian to Europe through Azerbaijan. The products of these two states can be delivered by Baku-Tbilisi-Kars railway. Azerbaijan has close relations with both Turkmenistan and Tajikistan. Joint projects were discussed during the official visit of Azerbaijan President Ilham Aliyev to Tajikistan some time ago.

Turkmenistan has another interest in expanding relations with Tajikistan. The gas pipeline from Turkmenistan to China will pass through Tajikistan. Turkmenistan plans to transport 25-30 billion cubic meters of gas annually to China through this pipeline. However, there are problems in the implementation of this plan. The pipeline must pass through the mountainous areas of Takkistan. In 2014, the Chinese oil and gas company "CNPC" signed an agreement with the Tajik company on the establishment of a joint venture. The joint company should carry out construction works on the territory of Tajikistan. The company had to build 42 mountain tunnels with a length of 63 kilometers. The company has only built one tunnel so far, and progress is slow. This situation worries China and Turkmenistan. That's why both Ashgabat and Beijing are trying to rush Takistan. This topic will be discussed at the summit of "China-Central Asia" leaders, which will start on May 17 and 18. At the summit to be held in China, special attention will be paid to the expansion of Beijing's relations with Central Asia.

"Atlas" Research Center

Rusiya imperiya sərhədlərini bərpa etməyə çalışsa da, iqtisadi gücü zəifdir. Rusiya iqtisadiyyatı yalnız enerji resurslarının istismarı və satışı üzərində formalaşıb. Halbuki, dövlətlərin gücü iqtisadiyyatlarının hər sahəsinin inkişafıyla və müxtəlif dövlətlərlə ticarətlərinin həcmi ilə ölçülür. Misal üçün Amerika Birləşmiş Ştatları ilə Çin arasında ticarət mübadiləsinin illik həcmi 700 milyard dollardır. Çinin yüzlərlə şirkəti ABŞ-ın fond birjasında qeydiyyatdan keçib. Çinli gənclərin Amerika universitetlərində təhsil almağa üstünlük verməsi də faktdır. Halbuki, ABŞ-la Çin arasında siyasi zəmində dərin fikir ayrılığı var. Ancaq bu iki böyük ölkə arasında ticarət əlaqələrinə mane olmur.

ABŞ-ın maliyyə naziri Canet Yellen iki ölkə arasında siyasi və təhlükəsizlik mövzularında dərin fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, iki böyük ölkənin ticarətdə və qlobal problemlərin həllində əməkdaşlığının vacib olduğunu bildirib. Amerikalı ekspertlər bu açıqlamanı Vaşinqtonun Pekinə müsbət mesajı kimi dəyərləndirirlər. Vaşinqton Pekinə iqtisadiyyatda əməkdaşlığı və sağlam rəqabəti genişləndirməyi təklif edir. Bu məqsədlə ABŞ-ın maliyyə naziri Çinə səfər edib əməkdaşlıq məsələlərini müzakirə etməyi planlaşdırır.

Belə olan halda ABŞ Çinə qarşı bəzi istiqamətlərdə niyə iqtisadi sanksiyalar tətbiq edir? Bu ABŞ-ın öz məhsullarını qorumaq məqsədilə həyata keçirilir. Pekin bu məsələdə fərqli düşünür. Pekin hesab edir ki, ABŞ sanksiyalar vasitəsilə Çinin irəliləməsinin qarşısını almağa çalışır. Sanksiyalar Çinin ona gərəkli olan texnologiyaları Amerikadan oğrulamaq yolu ilə əldə etməsiylə də bağlıdır. ABŞ-da hər il oğurluqla bağlı xeyli çinli xəfiyyə həbs olunur. Buna görə də Vaşinqton 2017-ci ildən başlayaraq Çinə qarşı sərt sanksiyalar qəbul edib.

Çinin hər sahədə uğur qazanmasına baxmayaraq, bu ölkə texnologiyalar sahəsində ABŞ-dan geri qalır. ABŞ iqtisadiyyatı müxtəlif problemlərə baxmayaraq, dünyada liderliyini qoruyur. Pandemiya bitdikdən sonra Amerika iqtisadiyyatında inkişaf artıb. Çin iqtisadiyyatı 1980-2010-cu illər arasında hər il 10 faiz artıb. Bu Çində yaşayan insanların həyat standartlarına müsbət təsir edib. Buna baxmayaraq, Çində işsizlik problemi davam edir, əhali qocalır, əmək məhsuldarlığı yüksək deyil. Vaşinqtonda hesab edirlər ki, Çin mövcud iqtisadi problemləri təkbaşına həll edə bilməyəcək.

Beləliklə, Donald Trampdan fərqli olaraq Co Bayden administrasiyası Çinlə iqtisadi sahədə əməkdaşlıqdan imtina etmir. Vaşinqton ABŞ-a ixrac olunan Çinin ucuz məhsullarında maraqlıdır. Amerikalı iqtisadçılar bunu inflyasiyanın qarşısının alınması aləti kimi dəyərləndirirlər. Buna baxmayaraq, Çinin bölgədə artan hərbi gücü və Tayvan ətrafındakı vəziyyət iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrə mənfi təsir edə bilər.

"Atlas" Research Center

İkinci Dünya müharibəsindən sonra iki blok formalaşmışdı, Qərb ölkələri və Türkiyə NATO-da toplandılar, SSRİ və onun təsiri altındakı Şərqi Avropa dövlətləri Varşava Müqaviləsi Təşkilatını yaratdılar. SSRİ-nin dağılmasıyla Varşava Müqaviləsi Təşkilatı dağıldı və bu təşkilatın keçmiş üzvlərinin əkəsiryyəti NATO-ya üzv qəbul edildilər.

Rusiya rəsmiləri 1991-2000-ci illər arasında NATO-a ehtiyac olmadığını səsləndirirdilər. Kremlin məntiqi sadə idi: “SSRİ yoxdursa və “soyuq müharibə” bitibsə NATO-ya da ehtiyac olmamalıdır”. NATO ölkələri fərqli düşünürdülər. Rusiyanın 2008-ci ildə Gürcüstana, 2014-cü və 2022-ci ildə Ukraynaya hərbi müdaxilələri NATO-nun davamlılığının vacibliyini bir daha təsdiq etdi. Uzun onilliklər  neytral siyasətə üstünlük verən Finlyandiya və İsveç belə Şimali Atlantika Blokuna üzvlüyə qərar verdilər.

Beləliklə, NATO Avropanın tamamında möhkəmlənib, növbəti hədəf Ukraynanın təşkilata üzvlüyünü təmin etməkdir. Bu çətin olacaq, çünki Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəsi davam edir. Müharibə bitməyənə qədər Ukraynanın Şimali Atlantika Blokuna üzvlüyü problematikdir. Ancaq müharibə bitdikdən sonra Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü aktuallaşacaq və bu məsələ müsbət həll ediləcək.

NATO-nun təhlükəsizlik maraqları Avropanın hüdudlarını aşıb. Suriya və Liviyadakı müharibələr göstərdi ki, NATO ölkələri Avrasiya bölgəsindəki təhlükəsizlik məsələlərinə də diqqət ayırmaq məcburiyyətindədirlər. NATO Əfqanıstandakı əməliyyatda da iştirak edirdi. NATO-nun fəaliyyət dairəsini genişləndirməsi Rusiya və Çini narahat edir.

NATO uzaq Yaponiyada ofis açmaq qərarını verib. Çin Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mao Nin bununla bağlı açıqlama verərək NATO-nun Yaponiyada ofis açmaq niyyətinin və şərqə doğru irəliləməsinin regionda sabitliyi pozacağını deyib. “NATO-nun Asiya-Sakit Okean regionunda daim şərqə doğru genişlənməsi, regional işlərə müdaxilə, regional sülh və sabitliyi pozmaq cəhdləri, blokların qarşıdurması istəyi region ölkələrindən sayıqlığın artırılmasını tələb edir”, – deyə o, brifinq zamanı bildirib. Onun sözlərinə görə, Asiya “geosiyasi döyüşlərə səhnə olmamalıdır”. NATO Cənubi Koreya, Avstraliya və Yeni Zelandiya kimi təhlükəsizlik tərəfdaşları ilə danışıqları asanlaşdırmaq üçün Yaponiyada ilk əlaqə ofisini açmağı planlaşdırıb. Yaponiyada NATO ofisinin açılması Çin və Rusiyanın bölgədə artan hərbi gücüylə əlaqəlidir. Rusiya və Çin həm quruda, həm də okean və dənizlərdə birgə hərbi təlimlərin sayını artıbılar. Bu fəallığa NATO seyrçi qalmaq istəmir.

"Atlas" Research Center

Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin xarici işlər nazirlərinin Hindistanın Qoa adasında mayın 5-də keçirdikləri görüşündə liderlərin toplantısına hazırlıq mövzuları müzakirələri edilib. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin liderlərinin sammiti 4-5 iyul tarixlərində Dehlidə keçiriləcək. Nazirlər bu görüşə hazırlıqla yanaşı beynəlxalq və regional vəziyyəti də müzakirə ediblər. Müzakirə edilən mövzular içərisində Əfqanıstandakı durum da olub.

Liderlər Dehlidə 20 bəyanat qəbul edəcəklər. Bundan başqa İran Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının tamhüquqlu üzvlüyünə qəbul ediləcək. Halbuki, təşkilat 2017-c ildə Hindistan və Pakistanı üzvlüyə qəbul etdikdən sonra genişlənməyə üstünlük verməyəcəyini açıqlamışdı. Siyasət dəyişib. Çünki Qərb dünyasıyla rəqabət aparan Rusiya və Çinə daha çox tərəfdaş lazımdır. İrandan sonra Belarusun da üzvlüyə qəbulu gündəmdədir. Küveyt, Myanma, Maldiv adaları, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Bəhreyn təşkilatla tərəfdaş statusuna malikdirlər. Səudiyyə Ərəbistanı bu ilin mart ayında Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında “dialoq tərəfdaşı” statusunda qəbul olunub. Qoadakı toplantıya Pakistanın xarici işləri nazirinin gəlişi də diqqət mərkəzində olub. Bu 2014-cü ildən bu yana Pakistan rəsmisinin Hindistana ilk rəsmi səfəri idi. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində ikitərəfli münasibətlərin normallaşması əsas vəzifələrdən biridir.

Rusiya və Çin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində anti-Qərb blokunu formalaşdırmağa çalışsalar da, buna nail olmaq Moskva və Pekin üçün çətindir. Çünki Mərkəzi Asiya ölkələri və Hindistan Qərblə siyasi əməkdaşlıqdan və hərbi təmaslardan imtina etməyəcəklər. Bu ölkələr Rusiya və Çinin artan maraqlarından ehtiyat edirlər.

Buna baxmayaraq, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı Avrasiya bölgəsində əhəmiyyətli rola iddialıdır, yeni nəqliyyat yolları çəkilir, dəniz limanları tikilir. Bu layihələr  təşkilata marağı artırır. Bu mənada Azərbaycan və Türkiyə də Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatındakı prosesləri diqqətlə izləyir.

Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Hindistandakı toplantıdan sonra ölkəsinin Dehli ilə xüsusi əlaqələrdən danışıb. Rusiyadan Hindistana neft satışının həcminin artması iqtisadi ekspertlərin diqqət mərkəzindədir. Buna baxmayaraq, Rusiya Hindistanın ondan ucuz neft ala biləcəyi valyuta ilə bağlı razılığa gələ bilməyib. Moskva Hindistan valyutası olan rupi ilə ödənişdən imtina edib. Moskva isə hesab edir ki, rupi ehtiyatının yığılması arzuolunmazdır, çünki rupi tam konvertasiya olunan valyuta deyil. Rusiya və Hindistan yerli valyutalarla ticarət məsələsini müzakirə etsələr də, prinsiplər rəsmiləşdirilməyib. Rusiya ödənişi rupi ilə deyil, Çin yuanı və ya digər valyutalarla etmək istədiyini bildirib. Dehli buna razılaşa bilməz.

"Atlas" Research Center